Уикипедия

Сағыз (өзен): Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
{{мағына|Сағыз (айрық)}}
{{Өзен
|атауы =Сағыз өзені
|шынайы атауы =
|сурет =
11-жол:
|ұзындығы = 511
|су алабының ауданы = 19 400
|су алабы = [[Каспий теңізі]]
|өзендердің су алабы =
|су шығыны =
20-жол:
|s_lat_dir = N|s_lat_deg = 48|s_lat_min = 34|s_lat_sec =
|s_lon_dir = E|s_lon_deg = 56|s_lon_min = 06|s_lon_sec =
|сағасы = [[Тентексор]] Каспий теңізіне 60-70 км жетпей жерге сіңіп кетеді
|сағасының орны = Тентексор тұсы
|сағасының биіктігі =
|m_lat_dir = N|m_lat_deg = 47|m_lat_min = 35|m_lat_sec =
27-жол:
|еңістігі =
|ел = [[Қазақстан]]
|аймақ = [[Ақтөбе облысы|Ақтөбе]], [[Атырау облысы|Атырау]] облыстары
|commons =
}}
'''Сағыз''' — [[Каспий]] алабындағы өзен. [[Ақтөбе]], [[Атырау]] облыстары жерімен ағады. Ұзындығы 511 км. Су жиналатын алабы 19,4 мың км². [[Мұғалжар тауы]]ның батысынан ([[Байсары]] тауынан) басталып, [[Каспий теңізі]]не 60 — 70 км жетпей [[Тентексор]] тұсындағы Бэр төбекшіктерінде ([[Атырау облысы]] [[Мақат ауданы]]) жерге сіңіп кетеді. Жоғарғы ағысында арнасы тік жарлы, тар, ортаңғы ағысында аңғары 5 — 15 км-ге дейін кеңейеді. Төменгі ағысындағы аңғары енсіз. Ұзындықтары 10 км-ден аспайтын 100-ге жуық саласы бар. Ірілері: [[Дауылды]], [[Ащысай]], [[Ноғайты]], [[Топырақшашты]], [[Жарлы]], [[Мұқыр]], [[Бұрмасай]]. Жауын-шашын суымен толығады. Жауын-шашын көп жылдары [[Каспий теңізі]]не дейін жетеді. Наурыз — сәуір айларында тасиды. Суы көктемде тұщы, жазда кермек. Ауыз суға жарамды. Жылдық орташа су ағымы [[Сағыз]] темір жол стансасы тұсында 3,2 м³/с.
<ref>Қазақ энциклопедиясы, 7 - том</ref>
 
'''Сағыз''' - [[Каспий теңізі|Каспий]] алабындағы өзен.
'''Сағыз өзені'''. [[Ембі дөңдігі]]нің 190 м биіктіктегі оңтүстік-шығысбеткейінен, Қызыл, Әділсай және [[Дауылды жылға]]ларының қосылған жерінен бастау алады. Өзенніңұзындығы 511 км. Бастауынан сағаға дейінгі жалпы құламасы 213 м. Су жинайтын алқабының ауданы 19,4 мың м2. Негізінен қар суынан, жартылай жерасты сулары есебінен қорек алады. Сағыздың орташа көп жылдық шығыны шамалы - 3,2 м³/сек, орташа ең үлкен көрсеткіш - 4 5 м³/сек, орташа жылдық ағын 118 млн. м3, төменгі ағысында, [[Тентексор елді мекені]]нің тұсындағы құмға сіңіп жойылатын жерінде, ағынының көлемі 30-40 млн. м3-ге дейін азаяды. Каспий маңы өзен-көлдерінің көпшілігі сияқты, Сағыздың суы да минералданған: суы мол кезеңде оның минералдану дәрежесі 700-900 мг/л т, су деңгейінің төмендеуі кезеңдері аралығында 2000 мг/л-ге дейін жетеді.▼
Жылына Сағыз 300 мың т тұз алып өтеді. Тұздың осыншама көп мөлшерде болуы өзен түбінің, өзен түбі суының және төңірегіндегі топырақтыңтуздануына әкеліп соқтырады. Жазда Сағыз өзенінің суы ауызсу ретінде пайдалануға да, мал суаруға да жарамсыз, ашқылтым. Тек қана кектемгі су тасу кезінде және жаздың алғашқы айларында суы әжептәуір тұщыланады.▼
 
== Географиялық орны ==
<ref>Қазақстанның мұнай энциклопедиясы. 2 томдық - Алматы: "Мұнайшы" Қоғамдық қоры, 2005. ISBN 9965-9765-1-1</ref>
[[Ақтөбе облысы|Ақтөбе]], [[Атырау облысы|Атырау]] облыстары жерімен ағады. Ұзындығы 511 км. Су жиналатын алабы 19,4 мың км<sup>2</sup>.
== Бастауы ==
[[Мұғалжар тауы]]ның батысынан ([[Байсары]] тауынан) басталып, Каспий теңізіне 60-70 км жетпей Тентексор тұсындағы Бер төбекшіктерінде (Атырау облысы [[Мақат ауданы]]) жерге сіңіп кетеді.
 
== Гидрологиясы ==
▲'''СағызЖоғарғы өзені'''ағысында арнасы тік жарлы, тар, ортаңғы ағысында аңғары 5 -15 км-ге дейін кеңейеді. [[ЕмбіТөменгі дөңдігі]]ніңағысындағы 190аңғары менсіз. биіктіктегіҰзындықтары оңтүстік10 км-шығысбеткейінен,ден Қызыл,аспайтын Әділсай100-ге жуық саласы бар. жәнеІрілері: [[Дауылды]], жылғаАщысай, [[Ноғайты]]ларының, қосылғанТопырақшашты, жерінен[[Жарлы бастауөзені алады.(Ақтөбе Өзенніңұзындығыоблысы)|Жарлы]], 511[[Мұқыр кмөзені|Мұқыр]], Бұрмасай. Бастауынан[[Атмосфералық сағағажауын-шашын|Жауын-шашын]] дейінгісуымен жалпытолығады. құламасыЖауын-шашын 213көп м.жылдары СуКаспий жинайтынтеңізіне алқабыныңдейін ауданыжетеді. 19,4[[Наурыз]] — [[сәуір]] мыңайларында м2тасиды. НегізіненСуы қаркөктемде суынантұщы, жартылайжазда жерастыкермек. суларыАуыз есебіненсуға қорек аладыжарамды. СағыздыңЖылдық орташа көпсу жылдықағымы шығыныСағыз шамалытемір -жол стансасы тұсында 3,2 м³/секс, орташа ең үлкен көрсеткіш - 4 5 м³<sup>3</sup>/сек, орташа жылдық ағын 118 млн. м3м<sup>3</sup>, төменгі ағысында, [[Тентексор елді мекені]]ніңмекенінің тұсындағы құмға сіңіп жойылатын жерінде, ағынының көлемі 30-40 млн. м3м<sup>3</sup>-ге дейін азаяды. Каспий маңы өзен-көлдерінің көпшілігі сияқты, Сағыздың суы да минералданған: суы мол кезеңде оның минералдану дәрежесі 700-900 мг/л т, су деңгейінің төмендеуі кезеңдері аралығында 2000 мг/л-ге дейін жетеді.
▲Жылына Сағыз 300 мың т тұз алып өтеді. Тұздың осыншама көп мөлшерде болуы өзен түбінің, өзен түбі суының және төңірегіндегі топырақтыңтуздануынатопырақтың тұздануына әкеліп соқтырады. Жазда Сағыз өзенінің суы ауызсу ретінде пайдалануға да, мал суаруға да жарамсыз, ашқылтым. Тек қана кектемгі су тасу кезінде және жаздың алғашқы айларында суы әжептәуір тұщыланады. <ref>[[Қазақ энциклопедиясы]], 7 - том</ref> <ref>Қазақстанның мұнай энциклопедиясы. 2 томдық - Алматы: "Мұнайшы" Қоғамдық қоры, 2005. ISBN 9965-9765-1-1</ref>
 
== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
[[Санат:ҚазақстанАқтөбе облысы өзендері]]▼
<references/>
[[Санат:Атырау облысы өзендері]]
{{wikify}}
 
{{Суретсіз мақала}}
 
▲[[Санат:Қазақстан өзендері]]
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Сағыз_(өзен)» бетінен алынған