Микроорганизм: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Automated import of articles |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
'''Микроорганизмдер''', [[микроб|микробтар]] – тек қана [[микроскоп|микроскоппен]] көруге болатын өте ұсақ [[организм|организмдер]]. Бұларды алғаш рет 17 ғасырда голланд ғалымы [[А.В. Левенгук]] ашқан. Микроорганизмдер арасында [[прокариот|прокариоттар]] және [[эукариот|эукариоттар]] тобына жататындары бар. Кейде Микроорганизмдерге [[вирус|вирустарды]] да жатқызады. Микроорганизмдер мөлшері жағынан тым ұсақ болғандықтан, оларды табиғи субстраттардан оқшаулап алуда (таза дақыл күйінде), өсіруде және [[зерттеу|зерттеуде]] ерекше тәсілдерді қолдауды қажет етеді. Микроорганизмдерді зерттейтін [[ғылым]] саласы – [[микробиология]]. Микроорганизмдердің басым көпшілігі бір [[клетка|клеткалы]] [[организм|организмдер]]. Олар, көбінесе, қарапайым бөліну арқылы тез көбейеді. Көп [[клетка|клеткалы]] [[организм|организмдерге]] тән өте күрделі [[жынысты көбею]] процессі бұлардың көбінде болмайды.
[[File:Rotavirus Reconstruction.jpg|thumb|Alt=A.|[[Ротавирус]]]]
Микроорганизмдер [[физиология|физиологиялық]] және [[биохимия|биохимиялық]] қасиеттері жағынан әр түрлі. Олардың кейбіреулері басқа [[организм|организмдер]] өніп-өсе алмайтын ортада [[тіршілік]] етуге бейімделген. Мысысалы, 70 – 105<sup>0</sup>С ыстықта, жоғары деңгейдегі [[радиация|радиацияда]] және [[концентрация|концентрациясы]] өте күшті [[қышқыл|қышқылды]] (pH<1,0) немесе [[сілті|сілтілі]] (рН 9,0 болатын, кейде одан да жоғары) орталарда, NaCl-дың жоғары [[концентрация|концентрациясында]] (25 – 30%), [[оттек]] жоқ [[жер|жерде]] ([[анаэроб|анаэробты]] жағдайда) [[тіршілік]] ете алатын Микроорганизмдер белгілі. Олар өте төмен [[температура|температурада]] да, құрғақшылық ортада да көбейе алады. Кейбір [[бактерия|бактериялар]] мен [[балдыр|балдырлар]] өз [[клетка|клеткасына]] қажетті барлық заттарды [[синтез|синтездеу]] үшін СО<sub>2</sub>-ні пайдаланады, бұларды [[автотроф|автотрофтар]] деп атайды. Бұлардың ішіндегі кейбіреулері (мысысалы, [[сүт қышқылы]] [[бактерия|бактериялары]] және қарапайымдылар) өздерінің дамуына қажетті өсу факторларын, яғни дайын [[витамин|витаминдер]], [[амин қышқылы|амин қышқылдары]] немесе т.б. [[органикалық зат|органикалық заттарды]] өздері [[синтез|синтездей]] алмайды. Мұндай Микроорганизмдерді – [[ауксотроф|ауксотрофтар]] деп атайды. Көптеген Микроорганизмдер өте күрделі органикалық қосылыстарын ([[белок|белоктар]], [[көмірсулар|көмірсулары]], соның ішінде [[целлюлоза]], [[липидтер]], [[нуклеин қышқылы|нуклеин қышқылдары]], көмірсутектері) ыдыратса, кейбіреуі адамдарды және жануарларды уландыратын ([[метанол]], [[көміртотығы]], [[күкіртсутек]], [[нитриттер]]) заттарды пайдалана алады, ал кейбір түрлері табиғи емес қосылыстарды ыдырата алады ([[ксенобиотик|ксенобиотиктер]]). Микроорганизмдер [[табиғат|табиғатта]] – [[топырақ|топырақта]], [[су|суда]], [[ауа|ауада]] кең таралған, [[биосфера|биосферадағы]] зат айналымына белсене қатысады. Микроорганизмдер [[фотосинтез]] процесі кезінде түрлі қосылыстардың [[минерал|минералдануына]] жағдай туғызып, [[атмосфера|атмосферадағы]] СО<sub>2</sub> қорының болуын қамтамасыз етеді, сондай-ақ [[топырақ]] пен [[ауа|ауаға]] бірқатар [[биоген|биогендік]] [[элемент|элементтерді]] қайтарады. Микроорганизмдер [[ауа|ауадағы]] [[молекула|молекуларық]] [[азот|азотты]] сіңіруге де ([[азотфиксация]]) белсене қатысады. [[Тау жыныстар|Тау жыныстары]] мен [[топырақ]] түзілу процесін ыдыратып, кейбір пайдалы қазбалардың (мысысалы, [[сульфид|сульфидтер]] мен [[күкірт]]) түзілуіне әсер етеді. Микроорганизмдердің практикалық маңызы зор. Олардың көпшілігі [[өнеркәсіп|өнеркәсіптің]] әр түрлі саласында (мал азықтық [[белок|белокты]] түзу, [[шарап]] жасау, нан пісіру, [[сүт қышқылы]] тағамдарын өндіру кезінде [[антибиотик|антибиотиктер]], [[витамин|витаминдер]], [[амин қышқылы|амин қышқылдары]], кейбір [[фермент|ферменттер]], т.б.), адам шауашылығында (сүрлем даярлауда, [[өсімдік|өсімдіктерді]] [[биология|биологиялық]] жолмен қорғауда) кеңінен қолданылады. Сондай-ақ Микроорганизмдер лас суларды тазартуда, жанар газ – [[метан|метанды]] түзуде пайдаланылады. Бірқатар Микроорганизмдер адамдар, [[жануар|жануарлар]] және [[өсімдік|өсімдіктердің]] [[патоген|патогені]] болып саналады. Микроорганизмдердің кейбір түрлері [[топырақ|топырақты]] құнарсыздандырып, көптеген адам шауашылығын өнімдерін бүлдіреді, [[метал|металдардың]] [[коррозия|коррозияға]] ұшырауына ықпал етеді. Микроорганизмдер [[биология|биологияның]] көптеген мәселелерін шешуде маңызды зерттеу нысаны болып саналады. Соның нәтижесінде көптеген [[биология|биологиялық]] заңдылықтар ашылып, [[биотехнология|биотехнологияның]] негізі қаланды.
==Сілтемелер==
* [[Күкірт]]
* [[Метан]]
* [[Микроскоп]]
==Сыртқы сілтемелер==
* [http://portal.mfa.kz/portal/page/portal/mfa Қазақстан Республикасының Сыртқы Істер Министрлігі]
== Пайдаланған Әдебиет ==
<references/> 1. Қазақ энциклопедиясы 6 том
{{stub}}
{{wikify}}
[[Санат:Биология]]
| |||