Барбара Мак-Клинток: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
413-жол:
}}</ref>.
[[1941 жыл]]дың басында Барбара [[Колд-Спринг-Харбордағы лаборатория|Колд-Спринг-Харбордағы лабораторияларға]] жазда генетика кафедрасының меңгерушісі болып жұмысқа шақырылды. Ол басқа жұмыс табу үмітімен Миссури университетінен демалыс алды. Ол [[Колумбия университеті|Колумбия университетіне]] профессорлыққа шақыруды қабыл алды, онда Корнелл университетіндегі бұрынғы әріптесі, Маркус Роудс жұмыс істеді. Ол оны [[Лонг-Айленд]]тағы Колд Спринг Харбордағы зерттеулерге қатысуға шақырылды. 1941 жылы желтоқсанда жаңадан тағайындалған директорының міндетін атқарушы [[Милислав Демереч|Милислав Демеречпен]], ол зерттеуші лауазымын ұсынды және ол генетика кафедрасында [[Карнеги институты | Карнеги институтының]] штатына қосылды.
== Колд Спринг Харбор ==
Бір жыл МакКлинток Колд-Спринг-Харбор зертханасында уақытша жұмысынан кейін толық мөлшерлемеге ауысты. Онда ол генетикалық картасын жасау үшін рентген сәулелерін алмастырушы ретінде пайдалана отырып, ''«breakage-fusion-bridge»'' циклымен айналысуын жалғастырды. 1944 жылы, генетика саласындағы оның жетістіктерін тану ретінде МакКлинток [[АҚШ Ұлттық ғылым академиясы|Ұлттық ғылым академиясының мүшесі]] болып сайланды, осы құрметті атаққа ие болған үшінші әйелге айналды. Келесі [[1945 жыл]]ы [[АҚШ Генетикалық қоғамы|АҚШ Генетикалық қоғамының]] бірінші әйел президенті болып сайланды. 1944 жылы ол Дж. Бидлдің ұсынысы бойынша ''[[Neurospora crassa]]'' цитогенетикалық талдауын жасады, [[«Бір ген — бір фермент»|''«бір ген — бір фермент»'']] теориясын дәлелдеу үшін осы саңырауқұлақ пайдаланды. Зерттеу үшін Бидл оны [[Стэнфорд университеті]]не шақырды.<ref>
{{cite web
| author = Perkins D. D.
| authorlink =
| datepublished =
| url = http://www.stanford.edu/group/neurospora/UsefulPDFs/PerkinsChromosomes92.pdf
| title = Neurospora Chromosomes
| format = pdf
| work =
| publisher =
| accessdate = 2009-08-20
| lang = en
| description =
| archiveurl = http://www.webcitation.org/613xr7bVh
| archivedate = 2011-08-20
}}</ref> Онда Мак-Клинток ''[[Қалың нейроспора|N. crassa]]'' [[кариотип]]ін, сондай-ақ оның толық [[өмірлік цикл (биология)|өмірлік циклін]] сипаттады. Кейіннен, ''N. crassa'' саңырауқұлақтар классикалық генетикалық объектке айналды.<ref>
{{мақала
| автор = McClintock B.
| тақырыбы = Neurospora: preliminary observations of the chromosomes of Neurospora crassa
| сілтеме =
| язык = en
| издание = American Journal of Botany
| тип =
| год = 1945
| том =
| номер = 32
| страницы = 671-678
}}</ref>
=== Басқару элементтерін ашу<ref name=CSH>
{{cite web
| author =
| authorlink =
| datepublished =
| url = http://profiles.nlm.nih.gov/LL/Views/Exhibit/narrative/harbor.html
| title = The Barbara McClintock Papers: Controlling Elements: Cold Spring Harbor, 1942-1967
| work =
| publisher =
| accessdate = 2009-08-18
| lang = en
| description =
| deadlink = 404
| archiveurl = http://web.archive.org/20020604113722/profiles.nlm.nih.gov/LL/Views/Exhibit/narrative/harbor.html
| archivedate = 2002-06-04
}}</ref> ===
[[Сурет:Corn mosaic.jpg|right|thumb|240px|''Ac/Ds'' қатынасының астық түсіне әсері. 10 түссіз астық: оның құрамында ''Ac'' белгiлерi болмады, және ''Ds'' элементтері [[Антоциандар|антоциандар]] пигменттер синтезін толық тежейді. 11-ден 13 дейін астық жасушалары бір типті ''Ac'' бар, ''Ds'' жылжи алады, бірқатар антоцианиндарды синтездеуге мүмкіндік береді және астықтың мозаицизміне әкеледі. 14 және 15 астық жасушаларында тиісінше екі немесе үш ''Ac'' болады]]
1944 жылдың жазында Колд Спринг Харбор лабораториясында Мак-Клинток жүгері тұқымдарының [[мозаицизм]]іне мен [[тұқымқуалаушылық|тұқымқуалаушылық]] өзгергіштік механизміне жүйелі зерттеулердің бастамашы болды. Мейоздағы жүгерінің бір [[Сызық (биология)|сызықтарында]] ол 9-шы хромосоманың қысқа иығында тұрақты үзілістер мен хромосомалардың қосылуын тамашаланды.
Осы хромосоманың [[дистальді|дистальді]] соңында [[гетерохроматин]] түйіні орналасқан, оған алыс емес жерде центромерге қарай рецессивті мутация гендері жерсіндірілген.<ref name=golub/> Мак-Клинток екі жаңа [[доминанттылық|доминанттық]] өзара әрекеттесетін [[локус]]ты атап көрсетті: ''Диссоциатор'' ({{lang-en|Dissociator}}, ''Ds'') және ''Активатор'' ({{lang-en|Activator}}, ''Ac''). Ол ''диссоциатор'' хромосомалардың алшақтауын қана туғызып қоймай, тұрақсыз мутацияларды туғызады, бірақ ''активатордың'' қатысуымен көршілес гендерге басқаша әсер етеді деп тапты. [[1948 жыл]]дың басында ол қызықты жаңалық ашты — ''диссоциатормен'' де, сол сияқты ''активатормен'' де транспозиция болуы мүмкін, яғни, олар хромосоманың өз орнын өзгерте алады.
''Ac'' және ''Ds''-тердің транспозиция әсері тексеру будандастыру тұқымынан үлгілерге қатысты жүгері дәнінің түсінің өзгеруінде байқалған. Мак-Клинток микроскопиялық талдау арқылылокустар арасындағы қарым-қатынасты сипаттаған. Ол ''Ac'' ''Ds'' транспозициясына 9-шы хромосомасына, және ''Ds'' жылжуы хромосомалар үзілуі жүреді. ''Ds'' қозғалысы кезінде [[Алейрон|алейрон қабаты]] гендік түсін тежеуін тоқтатқан, соңғысы белсенді түрге өтіп, жасушаларда пигмент синтезін тудырады. Сондықтан ''Ds'' транспозициясы түрлі жасушаларда түрлі өтеді, бұл мозаицизмге әкеліп соғады. Дәндердегі пигментті аумақтардың өлшемі дәннің диссоциация кезіндегі дәрежесіне байланысты.
1948-[[1950 жыл]]дары Мак-Клинток ұялы элементтердегі гендерге әсер ететін оған сәйкес теориясны әзірледі, селективті тежеп және олардың қызметін реттейді. Ол ''диссоциатор'' және ''активаторды'' ''«басқару бірліктері»'', ал кейіннен олардың жақын гендердің жұмысына әсер ету қасиеттері атап үшін ''«басқару элементтері»'' деп сипаттаған.<ref name=nit>
{{cite web
| author = Лучник А.
| authorlink =
| datepublished = 1985
| url = http://n-t.ru/nj/nz/1985/0301.htm
| title = Как были открыты прыгающие гены
| work =
| publisher = Наука и жизнь
| accessdate = 2009-08-25
| lang = ru
| description =
| archiveurl = http://www.webcitation.org/613xs0GBu
| archivedate = 2011-08-20
}}</ref> Гендік реттелу күрделі көпжасушалы ағзаларда неге барлық жасушаларда бірдей геном болғанына қарамастан түрлі жасушалар мен ұлпаларды қалыптастыратынын түсіндіруі мүмкін екенін ұсынды.
Мак-Клинтоктың жаңалығы ұрпақтан ұрпаққа берілетін ережелердің статикалық жиынтығы ретінде геном идеясына күмән келтірді.<ref name=comf_control>
{{мақала
| автор = Comfort N. C.
| тақырыбы = “The Real Point is Control”: The Reception of Barbara McClintock’s Controlling Elements
| сілтеме = http://www.springerlink.com/content/u674xnt424015772/fulltext.pdf
| язык = en
| издание = Journal of the History of Biology
| тип = pdf
| год = 1999
| том =
| номер = 32
| страницы = 133-162
}}</ref> 1950 жылы активаторлар және диссоциаторлар бойынша өз жұмысын жариялады.<ref name="maize_pnas"/>
Мак-Клинток жұмыстары бақылаушы элементтер мен гендік реттелу туралы зерттеулері, олардың күрделілігіне байланысты оның замандастары бірден түсінікті болып қабылданған жоқ. Ғылыми зерттеулері, оның сөзінше зертеулері ''«жұмбақ, тіпті дұшпандық кейіпте»қабылданды.''<ref>
{{кітап
|авторы = McClintock B.
|бөлім = Introduction
|тақырыбы = The discovery and characterization of transposable elements: the collected papers of Barbara
|оригинал =
|сілтеме =
|ответственный =
|басылым =
|орны =
|баспа = Garland Publishing, Inc
|жыл = 1987
|том =
|pages =
|allpages =
|серия =
|isbn = 0-8240-1391-3
|тираж =
}}</ref> [[1951 жыл]]дың жазында Мак-Клинток гендердің өзгермелілігі туралы зерттеулері туралы жылдық Колд Спринг Харбордағы симпозиумда баяндалады. Оның жұмысы «тас үнсіздікке» кезікті.<ref name = "Keller"/> Бұған қарамастан, Мак-Клинток басқару элементтерін зерттеуін жалғастырды. [[1953 жыл]]ы статистикалық мәліметтерді ұсынған мақала жариялады, [[1950 жыл|1950-ші жылдары]] ол шығармашылығына арналған, бірнеше университеттерінде дәріс-турын өткізді.<ref>
{{мақала
| автор = McClintock B.
| тақырыбы = Induction of instability at selected loci in maize
| сілтеме =
| язык = en
| издание = Genetics
| тип =
| год = 1953
| том =
| номер = 38
| страницы = 579—599
}}</ref> Ол осы салада зерттеулер жалғастырды және транспозон ретінде сипатталған және кешенді қасиеттерге ие, ''Ac/Ds'' («ассоциация — диссоциация» жүйесі) кешені секілді ''[[Супрессор-мутатор]]'' ({{lang-en|Suppressor-mutator}}, ''Spm'') жаңа элементін тапты. Оның жұмысына қатысты ғылыми қоғамдастықтың қарым-қатынасын негізге алып және ғылыми [[мейнстрим]]нен қауіп сезе отырып, 1953 жылдан бастап Мак-Клинток басқару элементтері туралы ғылыми-зерттеу есептерін жариялауын тоқтатты.<ref name=comf_control/>
=== Оңтүстік Америка жүгері түрлерін зерттеу ===
1957 жылы Мак-Клинток Оңтүстік Америкада, жүгерінің алуандығының ықтималдылығы өте жоғары ғылыми-зерттеулер жүргізуге [[Ұлттық ғылыми қор (АҚШ)|Ұлттық ғылыми қордан]] және [[Рокфеллер қоры|Рокфеллер қорынан]] [[субсидия|субсидия]] алды.<ref name=tangled>{{кітап
|авторы = Comfort N. C.
|бөлім =
|тақырыбы = The Tangled Field: Barbara McClintock's search for the patterns of genetic control
|оригинал =
|сілтеме =
|ответственный =
|басылым =
|орны = Cambridge, MA
|баспа = Harvard University Press
|жыл = 2001
|том =
|pages =
|allpages =
|серия =
|isbn = 0-674-00456-6
|тираж =
}}</ref> Ол жүгері [[эволюция|эволюциясын]] зерттеуге қызықты, ол бұл үшін Оңтүстік Америкада көп мүмкіндіктері болды.
Жүгерінің Мак-Клинток, хромосомалық, морфологиялық және эволюциялық әр түрлі сипаттамаларын зерттеді. [[1962 жыл]]ы [[Роли (Солтүстік Каролина)|Ролидағы]][[Роли Солтүстік Каролина университеті|Солтүстік Каролина университетінен]] ол жүгерінің Оңтүстік Америка түрлері бойынша зерттеулерімен жұмыс істеген төрт ғалымдар тобын басқарды. Оның екеуі, Рокфеллер қорының стипендиаттары, [[Альмиро Блюменшайн|Альмиро Блюменшайн]] мен [[Энджел Като|Энджел Като]], олар осы саладағы жалғасы ғылыми-зерттеулерін [[1970 жыл|1970-ші жылдары]] да жалғастырды. [[1981 жыл]]ы Мак-Клинтокпен бірге олар, жүгеріні зерттеуде бетбұрыс саналатын және эволюциялық ботаника, этноботаника және [[палеоботаника|палеоботаниканы]] зерттеуге елеулі үлес қосқан, жүгері түрлерінің хромосомалар жиынтығы туралы зерттеулерін, мақаласын жариялады.<ref>
{{мақала
| автор = McClintock B., Kato A. T., Blumenschein A.
| тақырыбы = Chromosome Constitution of Races of Maize
| сілтеме =
| язык = en
| издание = Colegio de Postgraduados
| тип =
| год = 1981
| том =
| номер =
| страницы =
}}</ref>
<br clear="both" />
=== Басқару элементтерін қайта жасаған жаңалықтары ===
Мак-Клинток Ол Карнеги институтында лауазымын [[1967 жыл]]ы қалдырып институтының құрметті мүшесі болып сайланды. Бұл атақ оған [[Эмериттер|эмерит]] ретінде аспиранттар және Колд Спринг Харбор зертханасының қызметкерлерімен ынтымақтастықты жалғастыруға мүмкіндік берді. Басқару элементтерi туралы егжей-тегжейлі есепті жарияламауға уәде бергеніне сілтеме жасай отырып, [[1973 жыл]]ы ол былай деп жазды:
'' Жылдар өткен соң, менің анықтауымша, мен бұған тәжірибелі жолмен келсем де, адамның болмысының жорамалдарынан басқа санасына жеткізу қиын, тіпті мүмкін емес. Бұл маған 1950 жылдары мен генетиктерді гендердің жұмыс істеуі керек және бақылануы керек екеніне сендіруге тырысқан кезде, ауыр жағдайда айқын болды. Енді жүгерінің реттеуші элементтерінің сипаты және олардың жұмысы туралы көптеген ғалымдардың жалған сенімін ұғу да сондай қиын. Жалпы ұғымның өзгеруін күтуім керек.<ref name= fincham>
{{cite web
| author = McClintock B.
| authorlink =
| datepublished = 1973
| url = http://profiles.nlm.nih.gov/LL/B/B/G/C/_/llbbgc.pdf
| title = Letter from Barbara McClintock to J. R. S. Fincham
| format = pdf
| work =
| publisher =
| accessdate = 2009-07-09
| lang = en
| description =
| archiveurl = http://www.webcitation.org/613xsiGF3
| archivedate = 2011-08-20
}}</ref>
{{oq|| Over the years I have found that it is difficult if not impossible to bring to consciousness of another person the nature of his tacit assumptions when, by some special experiences, I have been made aware of them. This became painfully evident to me in my attempts during the 1950s to convince geneticists that the action of genes had to be and was controlled. It is now equally painful to recognize the fixity of assumptions that many persons hold on the nature of controlling elements in maize and the manners of their operation. One must await the right time for conceptual change.<ref name= fincham />}}
Мак-Клинток жаңалықтар маңыздылығы [[1960-шы жылдары|1960-шы жылдары]] ашылды, осы кезде француздық генетиктер [[Франсуа Жакоб|Франсуа Жакоб]] пен [[Жак Моно|Жак Моно]] [[Лактозалық оперон|''lac'' оперонның]] гендік реттеуін сипаттады. Жақып пен Моно 1961 жылы ''«Ақуыз синтезінің генетикалық реттеуші механизмдері»'' ({{lang-en|«Genetic regulatory mechanisms in the synthesis of proteins»}}) атты мақаласы ''Journal of Molecular Biology'' журналында жарияланды<ref>
{{cite web
| author = Jacob Fr., Monod J.
| authorlink =
| datepublished = 1960
| url = http://www.hos.ufl.edu/lchweb/Jacob%20and%20Monod.pdf
| title = Genetic regulatory mechanisms in the synthesis of proteins
| format = pdf
| work =
| publisher = The Journal of Molecular Biology
| accessdate = 2009-08-19
| lang = en
| description =
| deadlink = 404
| archiveurl = http://web.archive.org/20060915211425/www.hos.ufl.edu/lchweb/Jacob%20and%20Monod.pdf
| archivedate = 2006-09-15
}}</ref> Мак-Клинток ''The American Naturalist'' журналында мақала жариялады, онда ол ''lac'' опероны және жүгерінің гендік реттеуі арасындағы салыстыру жасады.<ref>
{{мақала
| автор = McClintock B.
| тақырыбы = Some parallels between gene control systems in maize and in bacteria
| сілтеме =
| язык = en
| издание = American Naturalist
| тип =
| год = 1961
| том =
| номер = 95
| страницы = 265-277
}}</ref>
Мак-Клинток 1960 жылдардың соңында 1970 жылдардың басында транспозициясын ашқаны үшін, бактериялар мен ашытқыда осы үдерісті ашқаннан кейін кеңінен танымал. Осы кезеңде, молекулярлық биологияда транспозицияны молекулалық деңгейде зерттейтін жаңа әдістер пайда болды. 1970-ші жылдары ''Ac'' және ''Ds'' [[клондау (биотехнология)|клондалып]], және бұл олар [[ДНҚ-транспозондар|2 типтегі транспозондарға]] жататыны көрсетілді. ''Ac'' [[транспозаза|транспозаза]] ферментін синтездейді, басқару элементтерін жылжыту үшін қажет. ''Ds'' транспозазлар генінде мутациясы бар, бұл оған транспозазлар сыртқы көзінен жылжыту мүмкіндік бермеді. Осылайша, ''Ds'' ол ''Ac'' болмаған кезде жылжыту мүмкін емес. Кейінгі зерттеулер, әдетте транспозондар жасуша радиация әсерінде немесе ''«breakage-fusion-bridge»'' циклын бастан өткізбейінші қозғалалмайтынын көрсетті, осылайша бақылау элементтерін активтендіру генетикалық өзгермеліліктің себебі. Мак-Клинток басқалардан ұзақ уақыт бұрын транспозондар рөлін түсінді. Біздің кезімізде ''Ac/Ds'' комплексі мутацияны шақыруға және әр түрлі гендердің функцияларын зерттеу үшін пайдаланылады.<ref>
{{мақала
| автор = Bai L., Singh M., Pitt L., Sweeney M., Brutnell Th. P.
| тақырыбы = Generating Novel Allelic Variation Through Activator Insertional Mutagenesis in Maize
| сілтеме = http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?artid=1840078&tool=pmcentrez
| язык = en
| издание = Genetics
| тип =
| год = 2007
| том = 3
| номер = 175
| страницы = 981-992
}}</ref><ref>
{{мақала
| автор = Long D., Martin M., Sundberg E., Swinburne J., Puangsomlee P., Coupland G.
| тақырыбы = The maize transposable element system Ac/Ds as a mutagen in Arabidopsis: Identification of an albino mutation induced by Ds insertion
| сілтеме = http://www.pnas.org/content/90/21/10370.full.pdf
| язык = en
| издание = PNAS
| тип = pdf
| год = 1993
| том = 90
| номер =
| страницы = 10370-10374
}}</ref>
== Негізгі публикациялары ==
| |||