Ұсақ торлы жуа: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
ш clean up, replaced: Пайдаланылған әдебиеттер → Дереккөздер using AWB |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
{{Taxobox
| name = ''Ұсақ торлы жуа''
| image = Ursa ajlo 6.jpg
| status =
| status_system =
| regnum = [[Өсімдіктер]]
| divisio = [[Гүлді өсімдіктер]]
| classis = [[Дара жарнақтылар]]
| ordo = [[Asparagales]]
| familia = [[Амариллистер тұқымдасы]]
| genus = ''[[Жуа]]''
| species = '''''A. filix-femina'''''
| binomial = ''Athyrium filix-femina''
| binomial_authority = ([[Carl Linnaeus|L.]]) [[Albrecht Wilhelm Roth|Roth]]
}}
'''Ұсақ торлы жуа''' ({{lang-la|Állium ursínum}}) — [[Амариллистер тұқымдасы]]ның [[Жуа]]лар тегінің көпжылдық шөптес өсімдігі.
Қазақстанда [[Алтай]]дың тек батыс бөлігінде кездеседі. Кейде тау өзендерінің аңғарларында үлкен алаңдарды алып жатады және самырсынды шыршалы ормандарда, әсіресе [[Риддер]] қаласының төңірегінде.
Қазақстанда Алтайдың тек батыс бөлігінде кездеседі.Кейде тау өзендерінің аңғарларында үлкен алаңдарды алып жатады және самырсынды шыршалы ормандарда,әсіресе Риддер қаласының төңірегінде.Басқа пияздардан жалғыз емес,түптенген тамырсабақтармен жіңішке цилиндр тәрізді пиязшығымен,сұрғылт торлы қабығымен ерекшеленеді.Сабағының биіктігі 76 сантиметр,төменгі бөлігі күлгін қабықшалармен оралған,ортасында екі,көбіне үш тегіс жалпақ эллипс тәрізді жапырақтары болады.Торлы жуаның жапырағының пішіні жағынан меруертгүлдің жапырағына өте жақын.Гүлдері ұсақ сарғыш,шатыр тәрізді гүлшоғырына жиналған,аталық жіпшелер гүлсерігінен ұзындау,сондықтан аталықтар түйін бағанасымен бірге гүлдерден көзге түсе қылтиып тұрады.Бұл түр маусым-шілдеде гүлдейді.Шілде-тамызда жеміс береді.Тұқымымен және вегетативті түрде көбейеді.Пиязшықтары және жер үсті бөлігі эфир майын бөледі және көп мөлшерде дәрумен С,сондықтан ұсақ торлы жуа барлық өзі өсетін орындарда қалаулы тағамдық өсімдік болып табылады.Оны жас күйінде,тұздалған,маринадталған,ашытылған күйінде жейді.Гүлдегенге дейін пиязшығымен қоса топырақтан сілкіп жұлып алып жинайды.Одан кейін жапырағы да,сабағы да қатайып кетеді де жеуге жарамсыз болып қалады.Өсімдіктің осы мүшелерін халықтық медицинада бронхы ауруын,склерозды емдеуде және ішек құртын түсіруге қолданады.Үнемі жаппай жинаудың нәтижесінде көптеген жерлерде,әсіресе елді-мекендердің маңайында торлы жуаның саны азайып барады,сондықтан Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген.▼
Басқа пияздардан жалғыз емес,түптенген тамырсабақтармен жіңішке цилиндр тәрізді пиязшығымен, сұрғылт торлы қабығымен ерекшеленеді. Сабағының биіктігі 76 сантиметр,төменгі бөлігі күлгін қабықшалармен оралған, ортасында екі, көбіне үш тегіс жалпақ эллипс тәрізді жапырақтары болады. Торлы жуаның жапырағының пішіні жағынан меруертгүлдің жапырағына өте жақын. Гүлдері ұсақ сарғыш, шатыр тәрізді гүлшоғырына жиналған, аталық жіпшелер гүлсерігінен ұзындау, сондықтан аталықтар түйін бағанасымен бірге гүлдерден көзге түсе қылтиып тұрады.
▲
== Синонимдері ==
* {{bt|Aglitheis ursina|([[L.]]) [[Raf.]]}}
* {{bt|Allium latifolium|[[Gilib.]]}}, [[nom. inval.]]
* {{bt|Allium longipetiolatum|[[St.-Lag.]]}}
* {{bt|Allium nemorale|[[Salisb.]]}}
* {{bt|Allium petiolatum|[[Lam.]]}}
* {{bt|Allium ucrainicum|([[Oksner]] & [[Kleopow]]) [[Bordz.]]}}
* {{bt|Allium ursinoides|[[G.Don]] ex Sweet}}
* {{bt|Allium ursinum|subsp=ucrainicum|Oksner & Kleopow}}
* {{bt|Allium ursinum|var=ucrainicum|(Oksner & Kleopow) [[Soó]]}}
* {{bt|Allium ursinum|subsp=ucrainicum|Kleop. & Oxner}}
* {{bt|Allium vincetoxicum|[[Pall.]] ex [[Ledeb.]]}}
* {{bt|Cepa ursina|(L.) Bernh. }}
* {{bt|Geboscon ursinum|(L.) Raf.}}
* {{bt|Hylogeton ursinum|(L.) [[Salisb.]]}}, [[nom. inval.]]
* {{bt|Moly latifolium|(Gilib.) [[Грей, Джон Эдуард|Gray]]}}
* {{bt|Ophioscorodon ursinum|(L.) [[Wallr.]]}}
{{Фотоқатар|Blad van Daslook (Allium ursinum).JPG|Buds - ramsons (2494904307).jpg|Allium ursinum 09 ies.jpg|Allium ursinum flowers Linnerberg 5.JPG|мәтін=|color=#BBDD99}}
{{commons|Category:Allium ursinum}}
| |||