Уильям Шекспир: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

|Есімі = УилиамУильям ШекіспирШекспир

|Туылған жері = Стратфорд Эйвон, [[Уорикшир]], [[Ұлы британАнглия]]

|Қайтыс болған жері = Стратфорд Эйвон, [[Уорикшир]], [[Ұлы британАнглия]]

'''УилиамУильям ШекіспирШекспир''' ({{lang-en|William Shakespeare}}; {{date|23|04|1564|1}}, [[Стратфорд Эйвон]], [[Англия]] — {{date|23|04|1616|1}} сол жерде) — [[Ағылшындар|ағылшынның]] ұлы драматургы әрі ақыны, әлемнің ең әйгілі драматургтарының бірі, кем дегенде 12 [[трагедия]], 16 [[комедия]], 6 [[хроника|тарихи хроник]]а - соның ішінде бірнеше бөліктен тұратын 4 поэма және 154 сонеттен құралатын циклдар авторы. Оның пиесаларыпьесалары әлемнің түгел дерлік тірі тілдеріне аударылып, басқа авторларға қарағанда ең көп қойылады, ШекіспирдіңШекспирдің шығармалары ағылшының тілінің байытылуына орасан үлесін қосты. Мысалы, көптеген сөз тіркестері қанатты сөз ретінде күні бүгінге дейін қолданылады.

Уильям Шекспир 1564 жылы 23 сәуірде Эйвон өзенінің бойындағы [[Стратфорд]] деген кішкентай қалада дүниеге келген. Оның әкесі айтарлықтай ауқатты қала тұрғыны еді ([[саудагер]] болған, қала мэры болып да сайланған). УилиамУильям Джон ШекіспирдіңШекспирдің үшінші баласы еді, одан басқа тағы жеті баласы болған. 7 жасында Уильям ең жақсы деп есептелетін грамматикалық мектепке барды (1571-1578), онда латын және көне грек тілдерін үйренді. Әкесінің кедейленуіне байланысты мектепті бітіре алмай, 16-ға толар-толмас жасында жұмыс істеуге мәжбүр болады (ет сатушының шәкірті, ауылдық мектепте репетитор т.б.). 18 жасында УилиамУильям Анна ХесуәйХесуэй деген өзінен 8 жас үлкен фермердің қызына үйленеді.

[[Сурет:William Shakespeares birthplace, Stratford-upon-Avon 26l2007.jpg|thumb|left|Джон ШекіспирШекспир үйі, УилиамУильям ШекіспирдіңШекспирдің туған үйі деп есептеледі.]]

XVI ғ. аяғында театр [[ІнгіліштерАғылшындар|інгіліштерағылшын халқының]] сүйікті өнері болды. Ол кезде [[Лондон]]да онға жуық театр болған. 1585-1612 ж. ШекіспирШекспир Лондонда тұрды. Ол өзі жақсы көрген театрды төңіректейді: әуелі театрға келушілердің атын бағушы, соңынан актер, режиссер, драматург болады. Лондонға келген алғашқы күндерінен-ақ ШекіспирШекспир студенттермен тығыз байланысты болды. Оның пьсалары алғаш рет студент-жастардың күшімен қойылды. Сол кезден бастап Уильям ШекіспирдіңШекспирдің барлық өмірі театрмен байланысты болды.

1593 ж. ШекіспирШекспир ДжэймсДжеймс Бербедж басқарған ең жақсы труппаға кірді. Труппаның мүшелері 1599 ж. «Глобус» театрын салды. Бұл театрда Шекспирдің пиесаларыпьесалары жиі қойылды.

[[Сурет:ШекіспирShakespeare моласыgrave -Stratford-upon-Avon -3June2007.jpg|right|thumb|Shakespeare's grave.]]

1612 ж. ШекіспирШекспир туған қаласына қайтып оралады. Оның айналасында туғандары болады, бірақ сүйікті театры болмайды, ал театрсыз Шекспир өмір сүре алмады. 4 жылдан соң өзінің туған күнінде 23 сәуірде 52 жасында ШекіспирШекспир қөз жұмды. Ол Стратфорд шіркеуінде жерленді.

=== ШекіспирШекспир шығармашылығының бірінші кезеңі ===

ШекіспирШекспир шығармашылығы үш кезеңге бөлінеді. Шекспир шығармашылығының бірінші кезеңі 1590-1600 жж. қамтиды. Оның алғашқы шығармалары 90-шы жж. басында жазылған: драмалық хроникалар, комедиялар және екі поэма «Венера мен Адонис» (1593), «Лукреция» (1594). Бұл екі поэманы Шекспир граф Саутгемптонға арнаған. Осы жылдары аралығындағы пьесалары оптимистік сарында болып келеді. Комедияларында адамдардың бақытқа ұмтылу жолындағы кездесетін қиындықтармен күресі суреттеледі, жаңа дендеп келе жатқан буржуазиялық қатынастар әшкереленеді («Қателіктер комедиясы» - қойылуы 1594 ж., басылуы 1623 ж.; «Асауға тұсау» - қойылуы және басылуы 1594 ж. т.б. І кезеңдегі пьесаларында Шекспир адамның және оның тұрған жерінің сұлулығын, өмірдің қарапайым қуаныштарын мадақтайды. Драматург орта ғасырлық жазушыларда бұрын болмаған сұлулықтың жаңа, гуманистік идеалын жасады, сондықтан оның шығарған образдары айқын және көп-кырлы.

Шекспирдің саяси көзқарасы пьеса-хроникаларында айқын көрінеді. «Генрих VI» (3 бөлімнің басылуы 1594-1623), «Ричард III» қойылуы басылуы т.б. пиесапьеса хроникаларының негізгі идеясы – мемлекеттік бірліктің қажеттігі, феодалдық анархияны жою. Шекспир пьесаларында дүние жүзінде алғаш рет драматургия саяси күресті мифтік емес, реалистік әдіспен бейнеледі. Ол шығармаларына феодалдық қоғамның барлық өкілдерін, сондай-ақ демократиялық пікірдегілерді де қатыстырды. Алайда Шекспир өз дәуіріндегі гуманистердің күмәншылдығынан асып кете алмай, халықтың өз тағдырын және мемлекет мәселесін өзі басқара алатындығына сеніңкіремей қарады.

=== ШекіспирШекспир шығармашылығының екінші кезеңі ===

ШекіспирШекспир шығармашылығының екінші кезеңі (1601-1608) [[Англия]] өміріндегі қоғамдық-саяси өзгерістермен тұтас келді. Бұл кезде корольдық үкімет реакциялық күштердің тірегіне айналды да, [[капитал]]дың әуелгі шоғырлану процесі халықтың жағдайын әлсірете түсті. Осы жағдайлар ШекіспирШекспир шығармаларында трагедиялық сарынның молаюына себепкер болды. Бұл жылдары ол бірқатар әлеуметтік-философиялық пьесалар жазды: «[[Гамлет]]» (1602), «Отелло» (1604), «ЛирКороль ПатшаЛир» (1606), «МақбетМакбет» (1606), «Антоний мен Клеопатра» (1607), «Афиналық Тимон» (1608), «Кориолан» (1608) т.б. ШекіспирШекспир шығармашылығының желісі – қоғамның жаңаруын көрсету, қоғамдық зұлматтықтар мен адамды аздырар, өмірді сүреңсіз көрсетер діни сенімдерді әжуалау. Шекспир туындылары шындыққа қалтқысыз сенуді, өмірді сүюді уағыздайды.

=== ШекіспирШекспир шығармашылығының үшінші кезеңі ===

ШекіспирШекспир шығармашылығының үшінші кезеңі (1609-1612) бұрынғысынша зұлымдық пен адамгершіліктің күресін арқау ете отырып, тартысты көбіне ұнамды қасиеттің иесіне моралдықморальдық және реалдықреальдық жеңдіру арқылы шешеді. Бұл кезеңге «Перикл» (1609), «ЗімбелінЦимбелин» «Қысқы ертегі» шығармалары жатады. Бұл трагикомедиялар – мазмұны драмалық болса да, соңынан жақсы аяқталатын пьесалар.

ШекіспирШекспир [[Ресей]]де XVIII ғ. кеңінен таныла бастады. Ол туралы [[Карамзин Николай Михайлович|Н.М.Карамзин]], [[Пушкин Александр Сергеевич|А.С.Пушкин]], К.Ф.Рылеев, В.К.Кюхельбекер т.б. жақсы лебіз білдірген. [[Белинский Виссарион Григорьевич|В.Г.Белинский]] 1838 ж. «Гамлет» атты арнайы мақала жазды.

ШекіспирШекспир пиесаларыпьесалары қазақ тіліне аударылып, республикалық көптеген театрларында қойылып келеді.''' «Отелло», «Асауға тұсау»''' т.б. туындылары [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|М.Әуезовтің]] аударуымен күні бүгінге дейін сахнадан түскен емес. Пьесалары [[қазақ тілі]]нде талай рет кітап болып басылды. «Сонеттер» 1970 ж. жеке кітап болып шықты. Сонеттерді алғаш рет қазақ тіліне аударған [[Хамит Ерғалиев|Х.Ерғалиев]], [[Мақатаев|М.Мақатаев]].