Озон қабаты: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Озоносфера''', озон қабаты (грек. ozon – аңқығыш және sphaіra – шар), озонның жоғары [[концентрация]]сымен ерекшеленетін стратосфералық (биікт. 10 – 50 км) қабат. Атмосферадағы озонның ең көп концентрациясы 20 – 25 км биіктікте болады, мұнда озонның тығыздығы жер бетіне қарағанда 10 есе көп. Озон [[оттегі]]нің [[күн радиациясы]]ның қысқа толқынды [[ультракүлгін]] бөлшектерін сіңіруінен пайда болады. Озон мөлшерінің көп болуы көктем айларына, азаюы күз айларына сәйкес келеді. [[Озон қабаты]]ның жер бетіндегі тіршілік үшін маңызы зор. Ультракүлгін сәулелерді жер бетіне жеткізбей, сәулеленудің алдын алады. Оның зардабы мутация өзгерістермен байланысты.

 

==Озон қабатының бұзылуы==

''Озон жыртығы'', озон тесігі – [[озоносфера]] қабатының жарылуы (диаметрі 1000 км-ден астам). [[Антарктида]] мен [[Арктикада]] ерекше байқалады. Бұл құбылыс 20 ғасырдың 80-жылдарында байқалғанымен, оның пайда болу себебі әлі күнге дейін талас тудыруда. Озон жыртығы табиғи, сондай-ақ [[антропоген]]дік жағдайларға байланысты, әсіресе өнеркәсіпте және күнделікті тұрмыста озон қабатын бұзатын құрамында [[хлор]]ы бар хладондарды (фреондарды) пайдалануға байланысты пайда болады деп есептелінеді. Соңғы 20 жылда озон жыртығы аясы ұлғая түсті (жыл сайын 4%-ға). Озон жыртығы арқылы күннің ультракүлгін сәулелерінің атмосфераға еш бөгетсіз өтіп кетуі [[қоршаған орта]]ны ластап, ондағы [[тірі организмдер]]ге қауіп-қатер туғызады. Түрлі вирусты және қатерлі ісік ауруларының көбеюіне әкеледі. Сондай-ақ күннің ультракүлгін [[радиация]]сының жоғарылауынан өсімдіктерде жүретін [[фотосинтез]] процесі мен протеиннің түзілуі тежеледі. 1985 ж. озон қабатын қорғау туралы Вена конвенциясы, 1987 ж. [[Монреаль хаттамасы]] қабылданған. Озон жыртығы алғаш рет 1985 ж. ағылшын зерттеушісі '''Дж. Фарман''' байқаған.

 

==Ішкі сілтемелер==