Тригонометрия: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Automated import of articles |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
[[File:TrigPythagoras.png|thumb| alt=A.| ''[[Бірлік шеңбердегі тригонометриялық функциялар]]''.]]
==Тригонометрия туралы түсінік==
'''Тригонометрия'''(грек. trіgōnon – үшбұрыш және metreo – өлшеу) – [[геометрия]]ның үшбұрыш элементтерінің арасындағы [[метрика]]лық қатыс тригонометриялық [[функция]]лар арқылы өрнектелетін саласы. Тригонометрияның негізгі мәселесі үшбұрыштың белгісіз шамаларын берілген шамалар арқылы есептеу болып табылады. Тригонометрия ''жазық'', ''түзу сызықты'' және ''[[сфера]]лық'' Тригонометрия болып бөлінеді. [[Евклид]]тік кеңістіктің [[сфера]]лары қарастырылатын Тригонометрия '''''[[сфера]]лық тригонометрия''''' деп аталады. Жазық Тригонометрия [[сфера]]лық Тригонометриядан кейінірек дами бастады. Мысалы, [[Евклид]]тің «Негіздерінің» 2-кітабында ''[[косинус]]тар [[теорема]]сы'' жайында айтылған. Тригонометрияны ''[[әл-Баттани]]'' (9–10 ғасырлар), ''[[Әбу-л-Вефа]]'' (10 ғасыр), ''[[Бхаскара]]'' (10 ғасыр) және ''[[ат-Туси]]'' (13 ғасыр), т.б. одан әрі дамытты. Оларға ''[[синус]]тар [[теорема]]сы'' белгілі болған. ''[[Тангенс]]тер [[теорема]]сын'' [[Региомонтан]] (15 ғасыр) тапқан. Одан кейін Тригонометрияны дамытуға ''[[Н.Коперник]]'' (16 ғасырдың 1-жартысы), ''[[Т.Браге]]'' (16 ғасырдың 2-жартысы), ''[[Ф.Виет]]'' (16 ғасыр), ''[[И.Кеплер]]'' (16–17 ғасырлар), т.б. үлес қосты. Қазіргі түріндегі ''[[Т. Л.Эйлер]]дің'' еңбектерінде баяндалды.
----
==Кейбір тригонометриялық функциялар==
[[File:Circle-trig7.svg|thumb| alt=A.| ''[[Бірлік шеңбердегі Ө бұрышына қатысты тригонометриялық функциялар.]]''.]]
Бастапқы кезден тригонометриялық функциялар тік бұрышты үшбұрыштағы қабырғаларының қатынастарымен байланыста болғаны белгілі.
Олардың жалғыз аргументі сол үшбұрыштың бір сүйір бұрышы болып табылады.
* [[Синус]] — қарама-қарсы жатқан катеттің гипотенузаға қатынасы.
* [[Косинус]] — жанама катеттің гипотенузаға қатынасы.
* [[Тангенс]] — қарама-қарсы жатқан катеттің жанама катетке қатынасы.
* [[Котангенс]] — жанама катеттің қарама-қарсы жатқан катетке қатынасы.
* [[Секанс]] — гипотенузаның жанама катетке қатынасы.
* [[Косеканс]] — гипотенузаның қарама-қарсы жатқан катетке қатынасы.
Берілген анықтамалар функциялардың сүйір бұрыштарға (0-ден <math>\pi \over 2</math> радиан) қатысты мендерін есептеуге арналған.
[[File:Trigonometric functions unitcircle firstphase.svg|thumb| left| alt=A.| ''[[Тригонометриялық функциялардың графиктері]]''.]]
| |||