Уикипедия

I Мехмет: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
{{Мемлекеттік қайраткер
| түс = Швейцарияның федерация кеңесі
| түс = елбасы
| Қазақша есімі = I Мехмет
| Шынайы есімі = {{lang-ota3|محمد اول|Mehmed-i evvel}}
| Суреті = Çelebi Mehmet.jpg
| Атауы =
| Титулы = [[Османлы Мемлекетінің сұлтаны]]
| Сурет ені =
| Ту = Ottoman Flag.svg
| Елтаңба =
| Басқарған кезеңі = [[5 шілде]] [[1413 жыл|1413]] — [[26 мамыр]] [[1421 жыл|1421]]
| Елтаңба атауы =
| Ізашары = [[I Баязит]]
| Елтаңба ені =
| Ізбасары = [[II Мұрат]]
| Титулы = [[Османлы сұлтандарының тізімі|Османлы мемлекетінің 5-ші сұлтаны]]
| Титулы_2 = Анадолы сұлтаны
| Лақап аты = Мәртебелі I Мехмет
| Ту_2 = Ottoman Flag.svg
| Ту = Ottoman Flag.svg
| Басқарған кезеңі_2 = [[1406 жыл|1406]] — [[5 шілде]] [[1413 жыл|1413]]
| Ту2 =
| Ізашары_2 = Лауазым пайда болды
| Басқара бастады = [[5 шілде]] [[1413 жыл|1413]]
| Ізбасары_2 = Лауазым ыдыратылды
| Басқаруын аяқтады = [[26 мамыр]] [[1421 жыл|1421]]
| Титулы_3 = Шығыс Анадолы сұлтаны
| Басқарған кезеңі =
| Ту_3 = Ottoman Flag.svg
| Ізашары = [[I Баязит]]
| Басқарған кезеңі_3 = [[1403 жыл|1403]] — [[1406 жыл|1406]]
| Ізбасары = [[II Мұрат]]
| Ізашары_3 = Лауазым пайда болды
| Тәж кигізу жорасы =
| Ізбасары_3 = Лауазым ыдыратылды
| Биліктен бас тартуы =
| Діні = [[Ислам]]
| Мұрагері =
| Туған күні = 1387
| Бірігіп басқарушы1 =
| Туған жері = [[Эдирне]],<br />[[Османлы империясы|Ұлы Османлы Мемлекеті]]
| Бірігіп басқарушы1Басқара бастады =
| Қайтыс болған күні = 26.6.1421
| Бірігіп басқарушы1Басқаруын аяқтады =
| Қайтыс болған жері = [[Эдирне]],<br />[[Османлы империясы|Ұлы Османлы Мемлекеті]]
| регент1 =
| Жерленді = [[Бурса (қала)|Бұрса]]
| регент1Басқара бастады =
| Әкесі = I Баязит
| регент1Басқаруын аяқтады =
| Анасы = Дәулет қатын
| регент2 =
| Жұбайы = Шаһзада Кумру ханым<br />Әмина қатын
| регент2Басқара бастады =
| Балалары = '''Ұлдары''':<br />Мехмет шаһзада<br />Ахмет шаһзада<br />[[II Мұрат]]<br />Қасым шаһзада<br />Мұстафа шаһзада<br />Махмұт шаһзада<br />Жүсіп шаһзада<br />Ахмет шаһзада<br />Орхан шаһзада<br />'''Қыздары''':<br />Хафиза сұлтан<br />Інжі сұлтан<br />Селжұқ сұлтан<br />Ханым сұлтан<br />Қадиша сұлтан<br />Фатима сұлтан<br />Хафса сұлтан<br />Илальди сұлтан<br />Шаһзади сұлтан<br />Айша сұлтан
| регент2Басқаруын аяқтады =
| Қолтаңбасы = Tughra of Mehmed I.JPG
| Премьер =
| Вице-президент =
| Президент =
| Монарх =
| Губернатор =
| Вице-губернатор =
| Титулы_2 = Анадолы сұлтаны
| Ту_2 =
| Ту2_2 =
| Реті_2 =
| Басқара бастады_2 = [[1406 жыл|1406]]
| Басқаруын аяқтады_2 = [[5 шілде]] [[1413 жыл|1413]]
| Ізашары_2 = Лауазым пайда болды
| Ізбасары_2 = Лауазым ыдыратылды
| Титулы_3 = Шығыс Анадолы сұлтаны
| Ту_3 =
| Ту2_3 =
| Реті_3 =
| Басқара бастады_3 = [[1403 жыл|1403]]
| Басқаруын аяқтады_3 = [[1406 жыл|1406]]
| Ізашары_3 = Лауазым пайда болды
| Ізбасары_3 = Лауазым ыдыратылды
| Титулы_4 =
| Ту_4 =
| Ту2_4 =
| Реті_4 =
| Басқара бастады_4 =
| Басқаруын аяқтады_4 =
| Ізашары_4 =
| Ізбасары_4 =
| Түсініктемелер =
| Діні = [[Ислам]]
| Азаматтығы =
| Туған күні = [[1389 жыл|1389]]
| Туған жері = [[Эдирне]], [[Османлы мемлекеті]]
| Қайтыс болған күні = [[26 мамыр]] [[1421 жыл|1421]] (32 жас)
| Қайтыс болған жері = [[Эдирне]], [[Османлы мемлекеті]]
| Жерленді = [[Бурса (қала)|Бурсада]]
| Династия = [[Османлы әулеті]]
| Туған кездегі есімі =
| Әкесі = [[I Баязит]]
| Анасы = Дәулет қатын
| Жұбайы = Шаһзада Кумру ханым<br />Әмина қатын
| Балалары = '''Ұлдары''':<br />Мехмет шаһзада<br />Ахмет шаһзада<br />[[II Мұрат]]<br />Қасым шаһзада<br />Мұстафа шаһзада<br />Махмұт шаһзада<br />Жүсіп шаһзада<br />Ахмет шаһзада<br />Орхан шаһзада<br />'''Қыздары''':<br />Хафиза сұлтан<br />Інжі сұлтан<br />Селжұқ сұлтан<br />Ханым сұлтан<br />Қадиша сұлтан<br />Фатима сұлтан<br />Хафса сұлтан<br />Илальди сұлтан<br />Шаһзади сұлтан<br />Айша сұлтан
| Қызмет еткен жылдары =
| Құрамында болды =
| Әскер түрі =
| Атағы =
| Басқарды =
| Шайқасы =
| Ғылыми аясы =
| Жұмыс істеген орны =
| Партиясы =
| Қызметі =
| Мамандығы = [[Қолбасшы]]
| Білімі =
| Ғылыми дәрежесі =
| Марапаттары =
| Қолтаңбасы = Tughra of Mehmed I.JPG
| Монограммасы =
| Сайты =
| Commons =
}}
 
'''I Мехмет''' ({{lang-ota3|محمد اول|Mehmed-i evvel}}, {{lang-tr|Birinci Mehmet, Çelebi Mehmet}}; [[13871389 жыл|1389]] — [[26 мамыр]] [[1421 жыл|1421]]) — [[Османлы империясы|Ұлы Османлы Мемлекетімемлекеті]]нің [[Османлы Мемлекетініңсұлтандарының сұлтанытізімі|5-ші сұлтаны]], [[қолбасшы]].
 
I Мехметтің замандастары оны әділ, момын, бейбітшіл мінезді билеуші екенін мінездеді. Сұлтан діни еріктілікті ұстанды, яғни мұсылман емес османлыларға сабырмен қарады, сауданы дамытуға тырысты, ғимараттар салды (мысалы, Адрианополь мешіті), әдебиетті сүйді, әсіресе поэзияны.
 
==Өмірбаяны==
I Мехмет [[1387 жыл]]ы османлы елордасы [[Бурса (қала)|БұрсаБурса]] қаласында османлы сұлтаны [[I Баязит]]тің шаңырағында дүниеге келді. Әкесі өте қуатты билеуші болатын. Алайда [[Кіші Азия|Анадолыға]] басып кірген Тұран әмірі [[Әмір Темір|I Темір]] Анкара шайқасында I Баязитті жеңіп, [[Османлы сұлтандығынмемлекеті]]н едәуір әлсіретті.
 
[[1402 жыл]]ы тұтқынға алынған I Баязит анықталмаған себеппен қаза тапты. Осыдан кейін Османлы сұлтандығындамемлекетінде сұлтанаралық заман болды ([[1402 жыл|1402]]-[[1413 жыл|1413]]) болды. Тақ үшін күреске I Баязиттің төрт ұлы қатысты: Иса, Мұса, Сүлеймен және Мехмет. [[1402 жыл]]ы Сүлеймен шаһзада Румелияда, Иса шаһзада Батыс Анадолыда, ал Мехмет шаһзада Шығыс Анадолыда өздерін сұлтан деп жариялады. Басында Мұса шаһзада Мехмет шаһзадамен бірге болған, алайда соңғысы Мұса шаһзаданы Сүлеймен шаһзадамен соғыстырғанда, Мұса шаһзада жеңіске жетіп, Сүлеймен шаһзаданың орнына өзін сұлтан етіп жариялады. Мехмет шаһзада өз ағасын жазалау мақсатымен Румелия үшін күреске түседі. Сондықтан ол византиялық император II Мануил көмегімен [[Кіші Азия|Анадолыдан]] [[Фракия]]ға кемелермен өтеді. Бірақ сол кездегі шайқастар екі жаққа да пайда әкелмеді, оның үстіне Мехмет шаһзада Айдын бейінен қорғану үшін Анадолыға қайтып келуге мәжбүр болды. Соңғы шаруаны тындырып алғаннан кейін, ақыры, [[1413 жыл]]ы Мұса шаһзаданың әскерін талқандап, османлылардың барлық жерлерін өзіне бағындырды.
 
===Билеген жылдары===
Сұлтан болғаннан кейін I Мехмет бар күш-жігерін Османлы сұлтандығын бұрынғы қалпына келтіруге жұмсады. Сондықтан сұлтан барлық көрші елдермен жақсы қарым-қатынаста болып, бар қуатын тек он жыл бұрын тәуелсіздігін алған бейліктерге шоғырлайды. [[1415 жыл]]ы I Мехмет Қараман Бейлігінен басқа жуырда тәуелсіз алған бейліктердің барлығын бағындырды. [[1416 жыл]]ы османлы форты [[Венеция]] фортына қарсы соғыс жүргізді, алайда венециялықтар Гелиболу түбегіне жақын жерде жеңіске жетіп, османлылардың 25 кемесін алды. Сол жылы Анадолыда Бадреддин Махмұт Симауи бастаған кең ауқымды төңкеріс басталды. Бұл төңкерісті сұлтан Смирна шайқасында басты. Өмірінің соңғы жылдарында да I Мехмет тағы бір төңкерісті басты. Бұл төңкерісті жетекшісі өзіне сұлтанның ағасы Мұстафа шаһзада деген жалған есім алды.
 
I Мехметтің замандастары оны әділ, момын, бейбітшіл мінезді билеуші екенін мінездеді. Сұлтан діни еріктілікті ұстанды, яғни мұсылман емес османлыларға сабырмен қарады, сауданы дамытуға тырысты, ғимараттар салды (мысалы, Адрианополь мешіті), әдебиетті сүйді, әсіресе поэзияны.
 
==Садрағзамдары==
Line 54 ⟶ 116:
| 8
| Амасьялы Баязит паша
| [[5 шілде]] [[1413 жыл|1413]] — [[26 мамыр]] [[1421 жыл|1421]]
| 87 жыл 10 ай
|}
 
«https://kk.wikipedia.org/wiki/I_Мехмет» бетінен алынған