Майя: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш Maya Zhakypbekova2004 (т) өңдемелерінен Абдухамитова Асем соңғы нұсқасына қай...
4-жол:
Майяның арғы аталары шамамен б.з.б. 4 — 3-мыңжылдықта Мексика шығанағының солтүстік жағалауынан Чьяпас пен Гватемаланың таулы аудандарына қарай қоныс аударған. Б.з.б. 2-мыңжылдықтың соңында Веракрус пен Табаскада Майя тілдес ольмектер Орталық Америкада алғашқы мәдениеттің негізін қалады (қ. Ольмек мәдениеті). Б.з.б. 1-мыңжылдықтың ортасында олардың мекеніне басқа тайпалардың (тотонак, ацтек, михе-сохе, т.б.) баса-көктеп кіруінің нәтижесінде ольмектер мәдениеті құлдырады. Б.з. бастапқы кезеңінде Майя қала-мемлекет мәдениеттері қалыптаса бастады. 7 — 9 ғ-ларда Майя қалаларын тольтектер мен оған одақтас тайпалар бағындырғанымен, [[Юкатан]] мен таулы [[Гватемала]]да науалардың елеулі ықпалына ұшыраған Майя мәдениеті одан әрі дами берді (қ. Майя мемлекеті).
 
Қазіргі заманда Майя дәстүрлі мәдениеті ауылдық жерлерде сақталып қалған. Майяның негізгі дәстүрлі кәсібі — [[егіншілік]]. МайялықтарМайялар кофе плантацияларында, тұз, әктас өндіру, балық аулау мен орман ш-нда, өнеркәсіптерде жұмыс істейді. Көпшілігі — католиктер. МайялықтардаМайяларда дәстүрлі омарташылық (әсіресе Юкатанда), үй құстарын (күркетауық, тауық) өсіру, аңшылық, терімшілік, балық аулау дамыған. Сонымен бірге сиыр, шошқа, жылқы, ешкі, қой өсірумен айналысады. Жүгері, асбұршақ, асқабақ, батат, бұрыш, көкөніс пен темекі өсіреді. Қыш құмыра жасау, кестелеу, тоқу, ағаш жону, тоқымашылық, саз аспаптарын, қайықтар мен саз кірпіштер жасау сияқты қолөнер түрлері сақталған. Тұрғын үйлері сырықтардан, құрақтардан, сабаннан құрастырылып, екі немесе төрт жақты, сабанмен немесе пальма жапырақтарымен жабылған биік шатырлы болып келеді. Шағын ауылдардағы үйлер, негізінен, саз кірпіштерден салынады. Сопақ пішінді көне тұрғын үйлер де кездеседі. Әр үйде су құятын үлкен қыш ыдыс, тас дән үгіткіш, аласа орындықтар, сәкі, бұрышта үш тас негізінде ошақ, ішкі аулада ас ішетін орын мен астық сақтайтын қойма болады. Қалыңдықтың қалың малын жұмыспен өтеу жүйесі қалыптасқан. Әлеум. ұйымдарында діни-азаматтық иерархия, ғұрыптық қатынастар орныққан. Қауымның негізін әкімшілік, діни және сауда орталығы — пуэблоның айналасына қоныстанған шағын елді мекендер халқы құрайды. Бұрынғы нанымдары мен әдет-ғұрыптары (тауға, әруақтарға, суға, жауын-шашын құдайына табыну, бақсылық, балгерлік, т.б.) христиан дінімен ұштасып кеткен. Діни әдет-ғұрыптар көне майя күнтізбесі бойынша атқарылады. Дәстүрлі ауыз әдебиеті үлгілері, көне әндер, ертегілер мен аңыздар, билер сақталған.
 
==Майя мемлекеті==
[[Майя мемлекеті]], [[Орталық Америка]]да 10 — 15 ғасырларда өмір сүрген. Ежелгі майялар [[Мексика]] (Юкатан түбегі), [[Гондурас]] пен [[Гватемала]] аумақтарын мекендеп, Америка құрлығындағы ежелгі өркениеттердің бірінің негізін қалады. Майя өркениетінің пайда болуы ольмек мәдениетімен тығыз байланысты (қ. Ольмек мәдениеті). Б.з. бас кезінде майялардың алғашқы қалалары:
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Майя» бетінен алынған