Түрікмен тілі: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
ш r2.7.1) (Боттың үстегені: udm:Туркмен кыл |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
16-жол:
== Классификациясы және диалектілері ==
– түрікмен халқының тілі. түрікмен тілі-нде сөйлеушілердің жалпы саны 7 млн-дай (2001), олар Түрікменстан Республикасынан тыс өзбекстан, Иран, Ауғанстан, Ирак, Сирия, т.б. елдерде тұрады. Түркі тілдері тобындағы оғыз бұтағына жатады. түрікмен тілі даму барысында қыпшақ тілдерінің әсеріне ұшыраған, сондықтан да кей тұстары қазақ тіліне ұқсас келеді. түрікмен тілі оғыздардың батыс тайпа тілдері негізінде қалыптасқанымен, өзінің даму барысында қыпшақ тілдерінің кейбір белгілерін қабылдаған. Негізгі диалектілері теке, йомуд, гоклен, ерсары, салыр, сарық, чаудор, нохур, қарадашлы, алили, сурхы, хатап, мукры, эски, арабачи, чечес, баят, сакр, кырач, чандыр, хасар, емрели, дуечи, мурче, мехинли, т.б. этн. топтардың атымен аталады. [[Ставрополь]] өлкесіндегі түрікмен диалектісін “трухмен” деп атау дәстүрі қалыптасқан. Көне түрікмен әдеби тілі негізінен поэзия тілі болды. Қазіргі түрікмен әдеби тілі текин (теке) диалектісінің ахал говоры негізінде қалыптасқан. түрікмен тілі-ндегі 39 фонеманың 18-і дауысты, 21-і дауыссыз дыбыстар. Фонетикасының ерекшелігі ретінде дауыстылардың созылыңқылығы мен ерін үндестігін, морфологиясында сын есімнің граммат. түрленіске түспеуін атауға болады. Ертеден түрікмен тілі-нде араб әліпбиіне негізделген жазу жүйесі пайдаланылып келген, [[1928]] ж. латын әліпбиі қабылданып, [[1940]] ж. кириллицаға ауыстырылған. [[1994]] ж. түрікмен тілі-нің жазуы қайтадан латын әліпбиіне көшірілді.
<br>Түрікмен тілі [[түркі тілдері]] тобының оғыз тармағына, соның ішіндегі шығыс оғыз тармағына жатады. Шығыс оғыз тармағына түрікмен тілімен бірге [[Хорасан түркі тілі]] де жатады. Ол басқа оғыз тілдері — әзірбайжан және түрік тілдеріне де өте жақын және осы тілдерде сөйлеушілер [[Өзара түсінікті тілдер|бір-бірінің тілдерін түсіне алады]].
Түрікмен тілі [[үндестік заңы]]на бағынады, құрылымы бойынша [[агглютинативті тілдер]]ге жатады. Сөз тәртібі — SOV (бастауыш-толықтауыш-баяндауыш).
129-жол:
[[yo:Èdè Turkmẹ́nì]]
[[zh:土库曼语]]
== Сілтемелер ==
[[Қазақ Энциклопедиясы|"Қазақ Энциклопедиясы"]] 9 том
| |||