Темірқазық: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
«File:Polaris.ogg» деген «File:Polaris.ogv» дегенмен алмастырылды. |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
[[Сурет:Polaris alpha ursae minoris.jpg|thumb|Темірқазық (Alpha Ursae Minoris) Хаббла ғарыштық телескопты көрді.]]
[[Сурет:Flag of Alaska.svg|thumb|
[[Сурет:Star Trail above Beccles - geograph.org.uk - 1855505.jpg|thumb|left|400px|Солтүстік жартышардағы жұлдыздар ағыны, ортада Темірқазық]]
'''Темірқазық''' — [[Кіші аю шоқжұлдызы]]ндағы 2-ші жұлдыздық шамада көрінетін жарық [[жұлдыз]]. Ол дүниенің солтүстік полюс нүктесіне өте жақын орналасқан және солтүстік жарты шардан көрінеді. Темірқазық – үш жұлдыздан тұрады. Оның ең жарығы айнымалы жұлдыз деп есептеледі. Қазіргі темірқазық — Кіші аю α жұлдызы есептеледі.<ref>[http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/2006/02/fastfacts/ There's More to the North Star Than Meets the Eye]</ref>
20-жол:
== Физикалық құрылымы ==
[[Сурет:2006-02-a-print.jpg|thumb|right|200px|Темірқазық және оның серік жұлдызы, Хаббл ғарыш телескобы түсірген сурет]]
Темірқазық (Кіші аю α жұлдызы) үш жұлдыздың бірлігі. Олардың негізгісі (Кіші аю А жұлдызы) болса сары түсті Цефеид жұлдызы, ал келесі Темірқазық В жұлдызы сары түсті Ергежейлі болып, ол 2400 AU қашықтықтан орағыта айналып жатыр. Темірқазық В жұлдызын 1780 жылы Уильям Гершель байқаған болып, қазіргі кішкентай телескоптармен де көруге болады. 1929 жылы Темірқазық А жұлдызының спектрлі қосары бар екені белгілі болды, ол ергежейлі серік есептеледі және Кіші аю Pα, немесе Кіші аю aα жұлдызы деп аталады. 2006 жылы қаңтарда NASA жариялаған Хаббл ғарыштық телескобының суретеріне негізделгенде, Темірқазық (Кіші аю α жұлдызы) жұлдызындағы осы үш жұлдызды анық ажыратуға болады. Темірқазық А жұлдызы Ергежейліге 18.5 AU шамасында жақын орналасқан, бұл шамамен [[күн]] мен [[Уран (ғаламшар)|Уран]] [[ғаламшар]]ының арасындағы қашықтық.<ref>{{cite conference | author= Evans, N. R.; Schaefer, G.; Bond, H.; Bono, G.; Karovska, M.; Nelan, E.; Sasselov, D. | title=Direct detection of the close companion of Polaris with the Hubble Space Telescope | booktitle=American Astronomical Society 207th Meeting | year=January 9 2006 | url=http://www.aas.org/publications/baas/v37n4/aas207/1130.htm}}</ref> Осы арқылы Темірқазық А жұлдызының жарығы қалай жасырылатынын аңғаруға болады.
[[Сурет:Polaris system.jpg|thumb|right|200px|Темірқазықтың үш жұлдызы]]
Hipparcos спутниктік өлшеуіне негізделгенде, Темірқазық пен [[Жер шары]]ның шынайы арақашықтығы 434 жарық жылы.<ref name=evans>{{cite doi|10.1086/338583}}</ref> Басқа да деректерге негізделгенде, Темірқазық А жұлдызы F7 күйіндегі [[Аса алып жұлдыз]] （Ib）, немесе жарқыраған алып жұлдыз （II） есептеледі. Екі кішкентай серік жұлдыздары: Темірқазық В жұлдызы болса F3V [[Негізгі тізбекті жұлдызы]] болып 2,400 AU қашықтықтан өз өсінде орағытып айналады. Таяудағы зерттеу мен күзетулер бойынша Темірқазық А және Ғ түріндегі тұрақты жұлдыздардан құралған, әлдеқашан күйреп жемірілген галактиканың бөлігі есептеледі.<ref name=turner2012>{{cite arXiv|eprint=1211.6103v1|author1=Turner|author2=Kovtyukh|author3=Igor Usenko|author4=Gorlova|title=The Pulsation Mode of the Cepheid Polaris|class=astro-ph.SR|year=2012}}</ref>
| |||