Қазыбек би: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
16-жол:
|Анасы =
|Жұбайы =
|Балалары = [[Бекболат Қазыбекұлы|Бекболат]], Қазымбет, Базаргелді, Барқы, Сырымбет
|Марапаттары =
|Сайты =
43-жол:
[[Тәуке хан]] үйсін [[Төле би|Төле]], алшын [[Әйтеке би|Әйтеке]], арғын Қазыбек билерге жаңа заң жобасын – “[[Жеті жарғы]]ны” жасатып, Күлтөбенің басында бүкіл халық алдында қабылдатты. Сөйтіп, ұлы үш бидің көмегімен ел ішіндегі әдет-ғұрып нормалары, жер-су, қоныс иеліктерінің мөлшері, жесір дауы, құн төлеу, кек алу, ұрлық-қарлыққа тыйым салу, ағайын-туыс, ру арасындағы дау-дамайлар, ел бірлігі, мемлекет басқару, Отан қорғау, сыртқы жаулардың шабуылдарына тойтарыс беру, ұрпақ тәрбиесі, т.б. мәселелердің шешілу жүйесі жаңаша белгіленді.[2]
Ел “[[Ақтабан шұбырынды|Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама]]” нәубетіне ұшырап, қатты күйзеліске түскен кезеңде Қазыбек би өзге де билермен бірге [[Сәмеке хан|Сәмеке]], [[Әбілмәмбет хан|Әбілмәмбет]] хандардың, [[Барақ сұлтан|Барақ]], [[Батыр Қайыпұлы|Батыр]], [[Абылай сұлтан|Абылай]] сұлтандардың арасын жарастыруға күш салды, оларды өзара ынтымаққа шақырды. Орыс патшасымен достық қарым-қатынас орнатуды жақтады. Абылай сұлтан тұтқынға түсіп қалғанда Қазыбек би Абылайды құтқару үшін қолдан келген барлық дипломаттық айла-әрекеттерін жасаған. Би 1762 ж. Абылай сұлтанға Қытай боғдыханынан іргені аулақ салуға кеңес берген. Қазыбек мемлекет істерімен қатар руаралық, сұлтандар арасындағы кикілжің тартыстарға да әділ билігін айтып отырған. Орыс патшасының өктемдігіне қарсы 1740 жылғы [[Башқұрт көтерілістері|башқұрттар көтерілісінің]] басшысы Қарасақалдың [[Қабанбай батыр]]ға бармас бұрын Қазыбек биге келіп паналағаны белгілі. Ал Барақ сұлтан қысастықпен 1748 ж. 24 тамызда Кіші жүз ханы [[Әбілқайыр хан (Кіші жүз)|Әбілқайырды]] өлтіргенде, мұны ел бірлігіне іріткі салатын қылмыс деп бағалаған.
Би 18-ғасырдың 40-жылдарының басында Сыр бойынан Арқаға қарай көшіп, Ұлытау, Қарқаралы өңірін қоныс қылып, [[Семізбұғы (тау)|Семізбұғы тауының]] беткейлерін жайлаған. Қазыбектен: [[Бекболат Қазыбекұлы|Бекболат]], Қазымбет, Базаргелді, Барқы, Сырымбет есімді бес ұл, Маңқан (Қамқа) деген бір қыз туған. Қазыбек ұрпақтары ата-баба жолын қуып, сөз ұстаған парасатты әділ қазылар атанған. Баласы Бекболат, одан кейінгі Тіленші, Алшынбайлар да дүйім жұртты аузына қаратқан әділ де тура билер болған. Белгілі әнші-композитор Мәди Бәпиұлы да Қазыбек бидің ұрпағы. [3]
Қазыбек би 1764 жылы [[Семізбұғы (тау)|Семізбұғы тауының]] етегіндегі Теректі қыстағында 97 жасында дүниеден өткен. Денесін баласы [[Бекболат Қазыбекұлы|Бекболат]] [[Түркістан]]дағы [[Қожа Ахмет Ясауи кесенесі]]не апарып жерлеп, басына құлпытас орнатқан. Қазыбек бидің қайраткерлік қызметі мен шешендік өнері туралы Алексей Левшин, [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Шоқан Уәлиханов]], Шаһабуддин Маржани, [[Балтабай Әбдірахманұлы Адамбаев|Балтабай Адамбаев]], [[Нысанбек Төреқұлов]], т.б. зерттеулері сақталған. Жазушы [[Софы Қалыбекұлы Сматаев|Софы Сматаевтың]] “Елім-ай” романында кемеңгер бидің келісімді тұлғасы жасалған. Қарағанды облысында бір ауданға, Алматы, Шымкент қалаларында көшелерге би есімі берілген, ел ордасы – Астанада ескерткіш орнатылған. Қазыбек бидің әдеби мұрасы әр жылдарда баспадан жарық көрген шешендік сөздер жинақтарына енгізілген.
| |||