Әлдебек Сатайұлы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Жаңа бетте: {{Тексерілмеген мақала|date={{subst:#time:F Y}}}} <!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ! --> {{... |
Өңдеу түйіні жоқ Тег: ✔ Тексерілді деп белгіледі |
||
1-жол:
{{Тұлға
|Есімі = Әлдебек Сатайұлы
Line 8 ⟶ 6:
|Сурет атауы =
|Туылған кездегі есімі =
|Туған
|Туған жері = [[Ертіс бойы]], бұрынғы [[Көкшетау облысы]]
|Мансабы = би, шешен
|Азаматтығы =
|Ұлты = [[Қазақтар|қазақ]]
|Қайтыс болған
|Қайтыс болған жері = [[Тавричан ауданы]] [[Байтұяқ ауылы]] [[Омбы облысы]]
|Әкесі = [[Алтайұлы Сатай]]
Line 42 ⟶ 40:
== Әлдебек бидің Қасымды хан сайлануына қ болуы ==
[[Абылай хан]] қартайған шағында, яғни шамасы 1779-1780 жылдары [[би]], [[болыс]], ақсақалдарды ордасына шақыртыпты. Ондағы мақсаты өзінің қалмақ әйелінен туған баласы Қасым төрені орнына хан сайлатпақ еді. Сөйтіп, [[Бурабайда]] арнайы үй тіктіріп, исі қазақтың игі жақсыларын жинаған көрінеді. Сонда Әлдебек би шақырылғандардың ең соңынан келеді. Ол есіктен кіре жиналғандарға оң жағынан бастап қол беріп төрге жетеді. Төрде Қасым шалқасынан түсіп жатқан көрінеді. Әлдебек би қолын ұсынғанда Қасым басын көтерместен саусақтарын созыпты. Би үміткердің қолын қағып жіберіп, қатарға отырып әңгімеге кіріседі. Сонда тәкаппар әрі әкесі [[Абылайханның]] өзі ұсынғандықтан болар мейманасы тасыған Қасым [[төре]]:
Line 112 ⟶ 109:
-
-
:- Уа, Абылай хан ием,
Line 163 ⟶ 160:
== Әлдебек би туралы тарихи шындықты бұрмалаушылық ==
Шешендік сөздері көптеген жинақтарға енгізілген Әлдебек бидің есімі бір кітапта: "Қаракерей соқыр Абыздың баласы Әділбек", екіншісінде "Қаракерей соқыр Абыздың немересі Алдабек", үшінші кітапта: "Әлдебек Абызұлы", деп алуан түрлі жазылып жүр.
Қазақ тарихында Найманның Қаракерей руынан шыққан ақылгөй қарт соқыр Абыздың болғаны рас. Кезінде Арғынның тобықты руынан шыққан жігіт Кебек пен Найманның Матай руынан шыққан қыз Еңліктің арасындағы сүйіспеншілік пен трагедиялық жағдай тарихта 1740 жылы болғаны анық. "Еңлік-Кебек" поэмасының желісінде қазақтың ұлы жазушысы [[Мұхтар Әуезов]] өзінің тырнақалды шығармасы "Еңлік-Кебек" пьесасын жазған. Пьесадағы басты бейненің бірі халқымыздың ақылгөй данасы Соқыр Абыз екені аян. Бірақ, бұлардың Әлдебек би Сатайұлына ешқандай қатысы жоқ <ref>(Р. Иманов, Көкшетау әдеби-көркем, қоғамдық-саяси, әлеуметтік журналы, №2 2013 жыл* 90- бет)</ref>.
== Әлдебек бидің ұрпақтары ==
Әлдебек би Сатайұлының өз буынынан Шопа, Қаумен, Сасық, Майдан есімді төрт ұлы болған. Ағайынды төртеуден өрбіген ұрпақ баршылық. Бидің тұңғышы Шопаның шөпшегі Сәлмен Зекенұлы Секербаев өзінің атақонысында Аманкелді ауылдық округінің әкімі болды. Майданынан тараған бір ұрпағы Шиябиден Қойшыбаев біз Шияп дейтінбіз. КазМУ-ды бітірген талантты журналист еді. Кезінде Қазақ радиосында қызмет атқарған. Шиябиден Қойшыбаев 1974 жылы 35 жасында кенеттен қайтыс болды. Әлдебек би туралы мәліметтерді қағаз бетіне түсіруші - бидің інісі Үкінің ұрпағы Рәшат Иманұлы. Рәшат орта мектептен кейін С.М. Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университетінің журналистика факультетін бітірген. Тауман Амандосов, Әбілпайыз Ыдырысов тағы басқа ұстаздардан тәлім алған. Әлдебек бидің өзінен және бауырларынан тараған тағы басқа да ұрпақтары бүгінде Астана, Көкшетау, Павлодар қалалары мен Уәлиханов ауданы Амангелді ауылында тұрып жатыр.▼
▲Әлдебек би Сатайұлының өз буынынан Шопа, Қаумен, Сасық, Майдан есімді төрт ұлы болған. Ағайынды төртеуден өрбіген ұрпақ баршылық. Бидің тұңғышы Шопаның шөпшегі Сәлмен Зекенұлы Секербаев өзінің атақонысында Аманкелді ауылдық округінің әкімі болды. Майданынан тараған бір ұрпағы Шиябиден Қойшыбаев біз Шияп дейтінбіз. КазМУ-ды бітірген талантты журналист еді. Кезінде Қазақ радиосында қызмет атқарған. Шиябиден Қойшыбаев 1974 жылы 35 жасында кенеттен қайтыс болды. Әлдебек би туралы мәліметтерді қағаз бетіне түсіруші - бидің інісі Үкінің ұрпағы Рәшат Иманұлы. Рәшат орта мектептен кейін С.М. Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университетінің журналистика факультетін бітірген. Тауман Амандосов, Әбілпайыз Ыдырысов тағы басқа ұстаздардан тәлім алған. Әлдебек бидің өзінен және бауырларынан тараған тағы басқа да ұрпақтары бүгінде Астана, Көкшетау, Павлодар қалалары мен Уәлиханов ауданы Амангелді ауылында тұрып жатыр.
== Әлдебек бидің мүсіні==
2004 жылы 4 тамыз Ақмола облыстық сотының сол кездегі төрағасы Ө.С. Қожабаевтың бастауымен және облыстық М.М. Ғибәділовтың көмегімен Әлдебек би Сатайұлының мүсіні Ақмола облыстық сотының ғимаратына орнатылды. Кейін М.М. Ғибәділовтың жетекшілігімен сот ғимаратында мұражай ұйымдастырылып Әлдебек бидің мүсіні сонда орналастырылды. Сонымен қатар Уәлиханов ауданы Кішкенекөлдегі аудандық сот ғимаратына да Әлдебек бидің мүсіні орнатылған.
| |||