Экономикалық Болжам: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Экономикалық Болжам''' – экономиканың келешек кезеңдердегі даму үрдістерін – экономикалық даму қарқынын, экономика құрылымы мен бағаның нарықтық жағдаятын, экономикалық басқару жүйесінің, т.б. өзгеруі үрдістерін алдын ала болжап, көре білу. Э.Экономикалық б.Болжам экон. жоспарлаудың белгілі бір уақыт кезеңі бойына жалпы ішкі тепе-теңдік шарттарын алдын ала болжап, көре білуге мүмкіндік беретін негізгі құралдарының бірі болып табылады. Э.Экономикалық б-ныңБолжамның көмегімен бағыттарды айқындап, экон. саясаттың нақты шешімдерін дайындауға, сондай-ақ олардың ықтимал нәтижелерін бағалауға болады. Э.Экономикалық б.Болжам, әдетте, өткен кезеңдердегі есептік деректерге негізделіп құрылады және белгіленген номенклатуралар мен ұлттық шоттарды жүргізу ережелерін сақтай отырып жүзеге асырылады. Болжау – нарықтық стратегияны әзірлеудің, мақсатты бағдарламаларды негіздеудің, шаруашылық шешімдер қабылдаудың негізгі элементі. Нарықтық экономикада болжау негізгі үш атқарымды орындайды, Олар: болашақта шаруашылықты жүргізу нысандарының және қоршаған ортаның өзгеруі үрдістерін болжай білу; қабылданатын шаруашылық шешімдердің (тауарлар шығару мен қызметтер көрсету, бағалы қағаздар шығару, инвестиц. жобаларды қаржыландыру, баға белгілеу, т.б.) ықтимал салдарларын бағалау; қабылданған шешімді, қажет болса, дер кезінде түзету үшін оны орындау нәтижелерін күнделікті болжап отыру. Нарықтық [[экономика|экономикадағы]] болжамдар жүйесі олардың мынадай түрлерін қамтиды: болжамдардың нысандары бойынша – әлеум. болжам (демогр., қажеттіліктер, тұрмыс деңгейі, білім беру, денсаулық сақтау, мәдениет), экон. болжам (өндірістің құрылымы мен серпіндері, жағдаят, баға, қаржы, тиімділік, басқарудың дамуы, институттық өзгерістер); ғыл.-тех. болжам (ғылымның, өнертабыстық қызметтің, инновациялардың дамуын, техника буындарының, технол. ұстындардың ауысуын болжау); табиғи-экол. болжам (табиғи ресурстардың ұдайы қалпына келтірілуінің табиғи және экол. үдерістерінің серпінін болжау); сыртқы экон. болжам (әлемдік шаруашылық пен нарықтың, сыртқы экон. байланыстардың серпінін көре білу); болжам ауқымы бойынша – ағымдағы, қысқа мерзімді, ұзақ мерзімді, аса ұзақ мерзімді болжам; болжау субъектілері және аумақтық ауқымы бойынша – жергілікті, аймақтық, ұлттық, салалық, проблемалық, халықар., жаїандық болжам; сипаты бойынша – жеке (бір көрсеткіш бойынша) және жалпылама (объект параметрлерінің жүйесі бойынша) болжам; генетик. (үрдістерді болжау), нормативтік немесе телелог. болжам (күні бұрын алға қойылған мақсаттарға қол жеткізу жолдары мен мерзімін көре білу); бір нұсқалы және көп нұсқалы болжам. Микродеңгейдегі Э.Экономикалық б.Болжам барлық дәуірлерде шаруашылық қызметтің ажырағысыз элементі болды. Елдің экономикасын және әлемдік шаруашылықты қамтитын макроэкон. болжау 20 ғ-дан әзірлене бастады. Мыс.Мысалы, 1920 – 30 ж. КСРО-да Э.Экономикалық б.Болжам қарқынды түрде әзірленді. Бірақ батыс елдері 1930 – 40 ж. Э.Экономикалық б-дыБолжамды теріске шығарды. Соған қарамастан соғыстан кейінгі кезеңде дүние жүзінде соның ішінде КСРО-да кеңінен таралды. 1970 – 80-жылдардан бастап ұзақ мерзімді ғыл.-тех. болжамдар – ғыл.-тех. үдерістің 15 – 20 жылға арналған кешенді бағдарламасы, көптеген салалық, аймақтық және проблемалық болжамдар жасалды. Егеменді елімізде “Қазақстан“[[Қазақстан-2030 Стратегиясы|Қазақстан – 2030”2030]]” (1997) стратег. даму бағдарламасы ұзақ мерзімді Э.Экономикалық б-ныңБолжамның үлгісі болып табылады; қ. “Қазақстан – 2030” стратегиясы.