|
'''Этнос''' – этникалық қауымдастық. Этнос термин ретінде б.з.б. 6 – 5 ғ-ларда [[Грекия|Грекияда]] қалыптасып, алғашқыда “тайпа, шығу тегі грек емес халық” деген мағына берді және 18 ғ-ға дейін ғыл. айналымға ене қойған жоқ. 19 ғ-дағы ғыл. әдебиеттерде ол “халық” мағынасында пайдаланылды. Этнос түсінігінің ғыл. анықтамасын неміс этнологы [[А.Бастиан]], орыс ғалымы [[С.М. Широкогоров]] жасауға ұмтылды. 20 ғ-дың 60-жылдарына дейін кеңестік ғылымда этнология дербес ғылым статусын иемденбегендіктен Этнос термині мүлде қолданылған жоқ. Кейіннен 1960 – 70 ж. кеңестік зерттеушілер [[С.А. Токарев]], [[Ю.В. Бромлей]], [[Л.Н. Гумилев]], т.б. тарапынан Этностың ғыл. мән-мағынасы мен қолданыстағы орны нақтыланды. Қазіргі таңда Этносқа өзіндік жалпы белгілері мен ерекше мәдениеті, психологиясы, тілі, сонымен қатар өз қауымы мен атауын сезінетін белгілі бір аумақта тарихи тұрғыдан қалыптасқан адамдардың тұрақты био-әлеум. қауымдастығы ретінде баға берілген.
'''Этнос''' — ([[халық]], [[тайпа]], [[жұрт]], [[ұлт]]) жалпыға ортақ, сыртқы кескін-кейпі ғана емес, едәуір тұрақтанған ерекше мәдениеті ([[тіл]]ін қоса) мінез-құлқы бар, сол сияқты өзінің бірыңғай екенін және басқа этникалық топтардан бөлектігін түсінетін сана-сезімі бар, оның бұл қасиеті өз атымен ([[этноним]]) бекітілген адамдардың тарихи қалыптасқан тұрақты бір тұтастығы. Сондай-ақ территориясы да бірыңғай болуы тиіс.<br /><br />
Д. Байғонақов <ref>Қазақ энциклопедиясы, 10 том</ref>
Этнос ұғымы – халықтың этникалық табиғаты туралы сөз болғанда қолданылады, мысалы, орыс этносы, қазақ этносы, неміс этносы, ұйғыр этносы, корей этносы, т.б. Халық пен этнос бір мәнде де айтылады, сонымен бірге контекстке байланысты бірде халық, бірде этнос мәнісінде қолданылады. Этнос – халықтың этникалық сипаттамасы. Халық – этностың субстанциясы. Халық ауқымды – ұғым. Халықтың этникалық сипаттамасы болмауы өте сирек кездесетін жағдай, мысалы, бұл мәселені шартты түрде американ халқына қатысты айтуға болар. Елдің аталуында тұрғандай, Америка Құрама Штаттардан тұрады. Көптеген нәсіл, этностардан құрылған, этностық жағы біртекті емес. Кезіндегі кеңес халқы деген этностық тарихы жоқ, адамдардың мемлекеттік-территориялық қауымдастығы болатын. Мұндай жағдайда бірыңғай азаматтық басты қағидат болып, этностық істер есепке алына бермейді. Ал Англия, Франция, Германия, Жапония, Ресей т.б. сияқты дәстүрлі елдерде азаматтықпен бірге этностық қасиеттер бірге анықталмақ, себебі, бұл халықтардың ғасырларға кететін этностық тарихы бар. Осы тұста татар ғалымдарының шығарған тарих оқулығының аталуы есіме түсіп отыр. Кітап “Татар халқының және Татарстанның тарихы” деп аталған, неге бұлай дегенде авторлардың бірі татар халқының тарихы деген халықтың этностық тарихына қатысты деп түсіндіреді.
==Пайдаланған әдебиет==
<references>
[[Санат:Ұлттану]]
{{stub}}
{{wikify}}
[[als:Ethnie]]
|
