Перу: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Пеудің жаңа Премьер-Министрі Сальвадор дель Солар Жұрты 32 162 184 Сарап жылы 2018 Халық тығыздығы 31 237 385 Жан басына шаққандағы ЖІӨ 25,02 ЖІӨ (АҚТ) 487 417 ЖІӨ (АҚТ) сараптаған жылы 2019 АДИ жылдық есебі 2018 АДИ деңгейі жоғары Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) орны 0.750 АДИ бойынша орны 89 ЖІӨ бойынша орны 43 Санақ бойынша халық саны 25,02 Жан басына шаққандағы ЖІӨ $458.389 Тығыздық бойынша орны 198 Moche portrait ceramic Quai Branly 71.1930.19.162 n2.jpg Босату және отарлау кезеңі |
||
16-жол:
|Үкімет түрі = [[Президенттік республика]]
|Құрылды =
|Тәуелсіздік күні = [[28 шілде]] [[1821 жыл]]
|Тәуелсіздігін алды =
|Тілі = [[испан тілі]] — Мемлекеттік тіл
Американдық үндістердін халқының басымдылығымен өңірлерде ресми тілдер бар [[кечуа тілі]], [[аймара тілі]] және басқа да жергілікті тілдер<ref>http://www.tc.gob.pe/constitucion.pdf {{начало цитаты}}Son idiomas oficiales el castellano y, en las zonas donde predominen, también lo son el quechua, el aimara y las demás lenguas aborígenes, según la ley.{{цитата соңы|қайнар көз=Constitución Política del Perú, 1993. Art. 48}}</ref>
<!-- |Тілдері = -->
|Мемлекеттік діні = [[Католицизм]]
|Астанасы =[[Сурет:Coat of arms of Lima.svg|right|20px]]<br />[[Лима]]
|Ірі қалалары = [[Лима]], [[Арекипа]] [[Трухильо]]
<!-- |Ірі қаласы = -->
|Басшы қызметі = [[Президент]]і<br />[[Вице-президент]]і<br />[[Премьер-
|Басшылары = [[Мартин Вискарра]]<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2018/mar/23/martin-vizcarra-peru-president-kuczynski|title=Martín Vizcarra sworn in as Peru's new president as embattled Kuczynski exits |newspaper=[[The Guardian]]|lang=en|date=23 сакавіка 2018|accessdate=23 сакавіка 2018}}</ref><br />[[Мерседес Араос]]<br>[[
|Жер аумағы = 1 285 216 км²
|Жер аумағы бойынша орны = 19-шы
|Судың үлесі = 8,8
|Этнохороним =
|Жұрты = {{profit}}32 162 184
|Халық саны бойынша орны = 31 237 385
|Сарап жылы = 2018
|Санақ бойынша халық саны = 25,02
|Санақ жылы =
|Халық тығыздығы = 31 237 385
|Тығыздық бойынша орны =
|ЖІӨ = {{profit}} 30 741 062(июль 2016, оценка)<ref name="rankorder2119">[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2119rank.html COUNTRY COMPARISON :: POPULATION]</ref>
|ЖІӨ сараптаған жылы = 2017
|ЖІӨ бойынша орны =
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ =$458.389 billion<ref
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ бойынша орны =
|ЖІӨ (АҚТ) = 487 417
|ЖІӨ (АҚТ) сараптаған жылы =
|ЖІӨ (АҚТ) орны = 120
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ) = 14 999
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ) орны = 2007
|ЖІӨ (номинал) = 23
52-жол:
|ЖІӨ (номинал)бойынша орны = 2016
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) = 37
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) орны =
|АДИ ={{profit}} 0.750<ref>{{cita web |año = 2018 |url = https://www.inei.gob.pe/prensa/noticias/poblacion-del-peru-totalizo-31-millones-237-mil-385-personas-al-2017-10817/ |título = Población del Perú totalizó 31 millones 237 mil 385 personas al 2017 |editor = Instituto Nacional de Estadística e Informática |fechaacceso = 25 de junio de 2018}}</ref>
|АДИ жылдық есебі =
|АДИ бойынша орны =
|АДИ деңгейі = <
|Әуе компаниясы =
|Валютасы = [[Перу жаңа соль]] ( [[PEN, код 604]] )
69-жол:
<!-- |Әнұрансыз =* -->
}}
'''Перу''', '''Перу Республикасы''' ({{audio-nohelp|en-us-Peru.ogg|Perú}}; {{lang-es|República del Perú}}, {{lang-qu|Piruw Mama Llaqta}}, {{lang-ay|Piruw Suyu}}) — Оңтүстік Америка құрлығының батыс бөлігінде орналасқан мемлекет. Жер аумағы 1,28 млн. км², астанасы — [[Лима]] қаласы. Халқы
== География ==
77-жол:
== Тарих ==
[[Сурет:Sinking of the Esmeralda during the battle of Iquique.jpg|thumb|alt=A.|Теңiздегiсi Чили және Перудiң аралығында қорық,1879]]
Перуан жеріндегі адамдардың қатысуының ең алғашқы дәлелдері б.з.д. 9 ғасырда жазылған. Андалық қоғамдар ауыл шаруашылығына негізделген, суару және террастау сияқты техниканы қолдана отырып; түйе шаруашылығы және балық аулау маңызды болды. Ұйым өзара қарым-қатынасқа және қайта таратуға негізделген,<ref>{{cite journal|doi=10.2307/971715|jstor=971715|title=Archaism or Tradition?: The Decapitation Theme in Cupisnique and Moche Iconography|author=Cordy-Collins, Alana |volume =3|issue =3|date= 1992|pages= 206–220|journal=Latin American Antiquity}}</ref> себебі бұл қоғамдарда нарық немесе ақша туралы ұғым болмады.<ref>UNESCO [http://whc.unesco.org/en/list/330 Chavin (Archaeological Site)] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20160508102511/http://whc.unesco.org/en/list/330 |date=8 May 2016 }}. Retrieved 27 шілде 2014</ref> Перудағы ең байырғы белгілі комплексі, Норт Чико өркениеті, б.з. 3000-800 жылдар аралығында Тынық мұхит жағалауы бойында дамыды. Бұл ерте кезеңдерде Перудің барлық жағалаулары мен Андалық аймақтарының айналасында пайда болған археологиялық мәдениеттер болды. Перудың Тынық мұхит жағалауы бойында, 1000-нан 200-ге дейінгі кезеңде өсіп келе жатқан квинисникалық мәдениет ертерек Инкан мәдениетінің үлгісі болды.
[[File:Moche portrait ceramic Quai Branly 71.1930.19.162 n2.jpg|thumb|upright|5 ғасырдағы Моче керамикалық ыдысы адамның басын бейнелейді.]]
Перу аумағы [[Инк мемлекеті|инктер өркениетінің]] орталығы ретінде белгілі. 1532 — 36 жылдары испан конкистадорлары инктер империясын бағындырды. 1543 жылы [[Оңтүстік Америкада]]ғы барлық испан отарларын біріктірген Перу вице-корольдігі құрылды. 1821 жылы ұлт-азаттық қозғалыс нәтижесінде ел тәуелсіздігі жарияланды. 1825 жылы елден [[Боливия]] (Жоғары Перу) бөлініп шықты. Тынық мұхит соғысында (1879 — 83) Перу Боливия мен [[Чили]]ге қарсы соғысып, селитра кендеріне бай аумақтың бір бөлігінен айырылып қалды. 20 ғасырда Перу АҚШ капиталына тәуелді аймақтардың біріне айналды. Халық тұрмысы нашарлап, бірнеше рет әскери төңкеріс болып өтті. 1985 жылы ел тарихында тұңғыш рет еркін сайлау жүргізілді. 1990 жылы президент болып сайланған жапон иммигрантының ұлы А.Фухимори елде қатаң үнемдеу тәртібін енгізді, ал 1992 жылы парламентті таратып, конституцияның әрекет етуін уақытша тоқтатты.
===Босату және отарлау кезеңі===
Atahualpa (сондай-ақ Atahuallpa), соңғы Сапа Инка император болды, ол өз әкесі Инктер Уаскер Capac қайтыс болған азаматтық соғыс оның егде інісі Huáscar жеңіп және оны орындайды. 1532 жылы желтоқсанда [[Франциско Пизарро]] бастаған [[Конкистадорлар|конкистадорлар]] партиясы Каджамарка шайқасында Инка императоры Атахуалпаны жеңіп, басып алды. Испанның Инка империясының жаулауы Америкадағы испан колонизациясындағы ең маңызды науқандардың бірі болды. Жылдар алдын-ала барлау және әскери қақтығыстардан кейін, бұл онжылдықтар бойы күрескен, бірақ испандық жеңіске жетіп, Перу қаласындағы [[Лима]]дағы астанасы, Қала патшасы «. Инктер империясының жаулап алынуы американдық қарсылықты тоқтату үшін испан күштерінің жағдайында болғандай, барлық әмбебаптықта, сондай-ақ Амазонь бассейніне экспедицияларға себеп болды. [[1572 жыл]]ы Вилькабамбадағы испандықтар Нео-Инка мемлекетін жойған кезде, соңғы Инка қарсылықтары басылған болатын.
== Экономика ==
[[Сурет:Callao.jpg|thumb|alt=A.]]
Line 83 ⟶ 89:
Перу тау-кен және балық өнеркәсібі дамыған ауыл шаруашылықты ел. Негізгі ауыл шаруашылығы дақылдары: [[мақта]], [[қант]] құрағы, [[кофе]], [[какао]], [[күріш]], [[картоп]], жүгері. Ауыл шаруашылығында еңбекке жарамды халықтың 35%-ы жұмыс істейді. Өнеркәсіптің маңызды салалары — мұнай, қорғасын, мырыш, күміс (Перу күміс өндіруден дүние жүзінде 3-орын алады), мыс өндіру, автомобиль мен кеме жасау. Сыртқа мыс, [[мырыш]], алтын, балық өнімдерін шығарады. Импортының негізін машиналар мен құрал-жабдықтар, минералдық ресурстар құрайды. Ұлттық табыстың жан басына шаққандағы мөлш. 4390 АҚШ долл-на тең. Негізгі сауда серіктестері: [[АҚШ]], [[Аргентина]], [[Колумбия]], [[Бразилия]], [[Жапония]].
==Перуліктер==
== Дереккөздер</span> ==
| |||