Уикипедия

Никарагуа: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
{{Мемлекет
|Қазақша атауы = Никарагуа Республикасы
|Шынайы атауы = {{lang|-es|''República de Nicaragua''}}
|Атау септігі = Никарагуа
|Елтаңба = Coat of arms of Nicaragua.svg
|Байрақ = Flag of Nicaragua.svg
|Ұраны = Libre Crezca Fecundo (исп. Бос және бай өсім)
|Әнұранның аты = GuatemalaSalve Feliza ti
|lat_dir =N |lat_deg =12 |lat_min =54 |lat_sec =0
|Аудио = Никарагуа Әнұраны|Salve a ti, Nicaragua
|lon_dir =W |lon_deg =85 |lon_min =0 |lon_sec = 0
|largest_city
|region = NI
|CoordScale =2000000
|Картада = LocationNicaraguaNicaragua (orthographic projection).svg
|карта тақырыбы =
|Картада2 =
|Үкімет түрі = [[ПрезидентПрезиденттік республикасыреспублика]]
|Құрылды = [[1821]] [[Қыркүйектің 15]]
|Тәуелсіздік күні = [[185028 қыркүйек]] [[Шілденің1821 25жыл]]
|Тәуелсіздігін алды = ( [[Испания]] дан )
|Тілі = [[испан тілі]] — Мемлекеттік тіл
<!-- |Тілдері = -->
|Мемлекеттік діні =
|Астанасы = [[Манагуа]]
|Ірі қалалары қаласы = [[Манагуа]]
|Басшы қызметі = [[ПрезидентНикарагуа президенті|Президенті]]<br />[[Вице-президент]]<br />і▼
<!-- |Ірі қаласы = -->
▲ |Басшы қызметі = [[Президент]]<br />[[Вице-президент]]<br />
|Басшылары = [[Даниэль Ортега]]<br />[[Росарио Мурельо Сабрана]]
|Жер аумағы = 129,494130 км²375
|Жер аумағы бойынша орны = Әлемдегі 11096-ші орындашы
|Судың үлесі = 87,0%14
|Этнохороним =
|Жұрты = {{өсім}} 5 966 798<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2119rank.html COUNTRY COMPARISON :: POPULATION]</ref>
|Жұрты = {{profit}}5,142,098<ref>{{cite web|url=http://www.census.gov/population/international/data/countryrank/rank.php|title=Country Rank. Countries and Areas Ranked by Population: 2013|author=Census.gov|date=2013|publisher=U.S. Department of Commerce|accessdate=2013-05-09|archiveurl=https://www.webcitation.org/6GUHbJYCI?url=http://www.census.gov/population/international/data/countryrank/rank.php|archivedate=2013-05-09}}</ref>
|Халық саны бойынша орны = 69110-шішы
|Сарап жылы = 2016
|Санақ бойынша халық саны = 6 167 237<ref>{{cite web|title=Población Total, estimada al 30 de Junio del año 2012 |url=http://www.inide.gob.ni/estadisticas/Cifras%20municipales%20a%C3%B1o%202012%20INIDE.pdf |publisher=National Nicaraguan Institute of Development Information |accessdate=24 March 2013 |pages=1–5 |language=Spanish |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130502230512/http://www.inide.gob.ni/estadisticas/Cifras%20municipales%20a%C3%B1o%202012%20INIDE.pdf |archivedate=2 May 2013 |df= }}</ref>
|Санақ бойынша халық саны = 119
|Санақ жылы = 2012
|Халық тығыздығы = 134.651
|Тығыздық бойынша орны = 109 <!155--Doші not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
|ЖІӨ = 2005
|ЖІӨ сараптаған жылы =
|ЖІӨ бойынша орны =
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ =
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ = 3300 долл.<ref>{{cite web|url=http://mostinfo.su/217-vvp-na-dushu-naseleniya-v-stranah-mira-na-2012-god.html|title="ВВП на душу населения за 2012 год"|archiveurl=https://www.webcitation.org/6Fbst2nRX|archivedate=2013-04-03}}</ref>
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ бойынша орны =
|ЖІӨ (АҚТ) = 35,757 млрд.<ref name=IMF2012>{{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=77&pr.y=11&sy=2017&ey=2020&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=278&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a=|title=Nicaragua |publisher=International Monetary Fund }}</ref>
|ЖІӨ (АҚТ) = $62.78 миллиард
|ЖІӨ (АҚТ) сараптаған жылы = 20132018
|ЖІӨ (АҚТ) орны = 115-ші
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ) = 5,683<ref name=IMF2012/>
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ) орны = 129-шы
|ЖІӨ (номинал) = 13,380 млрд.<ref name=IMF2012/>
|ЖІӨ (номинал) сараптаған жылы = 2018
|ЖІӨ (номинал) бойынша орны = 127-ші
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) = 2,126<ref name=IMF2012/>
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) орны = 134-ші
|АДИ = {{profitөсім}}&nbsp; 0,599658<ref name="HDI">{{cite web |url=http://www.hdr.undp.org/en/media/HDR2013_EN_Complete.pdf2018-update |title=2018 Human Development Report 2013|year=2018 |accessdate=14 September 2018 |publisher=United Nations Development Programme|date=2013-03-14|accessdate=2013-03-14|deadlink=404 }}</ref>
|АДИ жылдық есебі = 2017
|АДИ бойынша орны = 124-ші
|АДИ деңгейі = <span style="color:#fc0;">'''орташа'''</span>
|Әуе компаниясы =
|Валютасы = [[КордобаНикарагуа (валюта)кордобасы|Кордоба]] [[(NIO, код 558]])
|Интернет үйшігі = [[.nt]]
<!-- |Интернет үйшіктері = -->
|ISO = NT
|Телефон коды = 505
|Уақыт белдеуі = [[UTC−6:00]]
<!-- |Уақыт белдеулері = -->
|Түсініктемелер =
<!-- |Тусыз және елтаңбасыз =* -->
<!-- |Әнұрансыз =* -->
}}
'''Никарагуа Республикасы''' ({{lang-es|República de Nicaragua}} {{IPA|[reˈpuβlika ðe nikaˈɾaɣwa]}}) — [[Орталық Америка]]да орналасқан мемлекет. Жер аумағы 131,8 мың км². Халқы 4,6 млн (1998). Халқының 70%-ы метистер, 16%-ы еуропалықтар, қалғандары басқа ұлт өкілдері. Ресми тілі – [[испан тілі]]. Астанасы – [[Манагуа]] қаласы. Әкімшілік жағынан 16 департаментке бөлінеді. Мемлекет басшысы – президент. Жоғарғы заң шығарушы органы – 1 палаталы Ұлттық ассамблея. Халқының көпшілігі христиандар. Ұлттық мейрамы 15 қыркүйек – Тәуелсіздік күні. Ақша бірлігі – алтын кордоба.
 
Никарагуаның шығыс жағалауы – аллювийлі ойпат. Солтүстік және орталық бөлігін таулы қырат (ең биік жері – 2438 м), батысы мен оңтүстігін тектоникалық ойыс алып жатыр. Батыс Никарагуада Эль-Вьехо (1780), Момтомбо (1258), Ометепе (1556 м) сөнбеген жанартаулар бар. Тектон. ойыста жер сілкінулер болып тұрады. Климаты ылғалды тропиктік-пассаттық (солт.-шығыс жағы) және маусымдық ылғалды субэкваторлық (оңт.-батысы). Жыл бойғы орташа температура 25 – 28°С, таулы аймақта 16 – 22°С. Жылдық жауын-шашынның орташа мөлшері 1000 – 6500 мм. Жерінің 40%-ын ылғалды тропикті орман мен саванна алып жатыр.
 
Line 74 ⟶ 69:
Ежелгі заманда Никарагуа жерін чибча тілі тобындағы бірнеше тілдерде (никарао, микито, чаротеги) сөйлейтін үндіс тайпалары мекендеген. Еуропалықтардан алғаш Христофор Колумб келді. 1523 ж. испандық отаршылдар Никарагуа аумағын Санто-Доминго аудиенциясына қосты, кейін 1539 ж. [[Панама]]ға, 1573 ж. [[Гватемала]] генерал-губернаторлығына біріктірді. 1821 ж. Никарагуа өзінің тәуелсіздігін жариялады. 1823 – 38 ж. Орталық Америка құрама провинцияларының біріккен федерациясының құрамында болды. 1838 жылдан дербес мемлекет. 19 ғасырдың 2-жартысында Никарагуа үшін Англия мен [[АҚШ]] арасындағы бақталастық күшейіп, 1841 ж. Англия Никарагуаның Кариб жағалауына протектаратын орнатты. 1912 – 33 ж. Никарагуаны АҚШ әскерлері басып алды. 50-жылдары әскерилерге қарсы партизан қозғалысы күшейді. Олар 1961 ж. бірыңғай саяси ұйым – Ұлттық азат етудің сандинистік майданын құрды. 1977 ж. қозғалыстың жаңа кезеңі басталды. 1979 ж. әскерилер биліктен кетуге мәжбүр болды. 1984 ж. тұңғыш рет Никарагуада жалпыға бірдей ерікті сайлау өтті. 1986 ж. жаңа конституция қабылданды. 1990 ж. сайлауда Оппозициялық ұлттық одақ жеңіске жетіп, жаңа үкімет құрылды.
== Экономикасы ==
Никарагуа – аграрлы ел. Экономикасы қант құрағын, кофе, мақта өсіруге негізделген. Күріш, фасоль, жүгері, банан, темекі және какао да өсіріледі. Өнеркәсібі ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеуге бағытталған (мақта тазартатын кәсіпорындар, қант, былғары завоты). Экспортқа [[кофе]], [[мақта]], [[қант]], [[банан]], теңіз өнімдерін шығарып, сырттан тұтыну бұйымдары, құрал-жабдықтар, азық-түлік алады. Ұлттық жалпы өнімінің жан басына шаққандағы мөлш. 2370 АҚШ долларына тең. Негізгі сауда серіктестері – [[АҚШ]], [[Германия]], Орталық Америка елдері, [[Испания]], [[Мексика]]. [[Қазақстан]] мен Никарагуа арасындағы дипломатикалық байланыс алғаш 1994 ж. 6 шілдеде орнады.<ref>[[Қазақ Энциклопедиясы]] , 7 том 2 бөлім</ref>
 
== Сілтемелер ==
*[[Америка]]
*[[Куба]]
*[[Манагуа]]
*[[Алтын кордоба]]
== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
<references/>
 
{{Навигациялық блок
{{Солтүстік Америка мемлекеттері}}▼
|тақырып = Никарагуа
{{MSG:Latinunion}}
|тақырып_стиль = background:{{түс|{{PAGENAME}}}};
{{ДСҰ мүшелері}}
|state = collapsed
|Солтүстік Америка елдері
|Орталық Америка елдері
▲{{Солтүстік |Америка мемлекеттері}} ұйымы
}}
 
[[Санат:Орталық Америка елдеріНикарагуа|*]]
[[Санат:Испан тілді елдер мен аумақтар]]
[[Санат:Испанияның бұрынғы отарлары]]
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Никарагуа» бетінен алынған