Эволюция: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Эволюция''' (лат. evolutіo – өрлеу, өркендеу), [[биология]]да – тірі табиғаттың қайта айналып келмейтін және тура бағытталған тарихи дамуы. Э. терминін алғаш М.Хейл қолданды (1677). Кейін швейцарлық ғалым Ш.Бонне (1720 – 93) эмбриологияға арналған еңбектерінде пайдаланды (1762). Э. құбылысы тіршілік деңгейлерінің барлық сатыларында (молек. деңгейден биосфералық деңгейге дейін) байқалып, үнемі құрылысы мен атқаратын қызметтерінде бұрын болмаған жаңа құрылымдар мен олардың жаңа қызметімен ерекшеленеді. Э-ның ең қарапайым деңгейі – мутац. өзгерістер болып есептелінеді. Табиғи сұрыпталу кезінде мутация арқылы пайда болған жаңа белгілер мен қасиеттер организмдердің жаңа орта жағдайларына бейімделуіне жағдай жасайды. Ең алғашқы Э-лық процестер тіршіліктің популяц. деңгейінде пайда болады. Бұл кезде организмдердің генотипі өзгереді (қ. Микроэволюция). Мутац. процесс пен табиғи сұрыпталудан басқа, Э-ның қарапайым факторының бірі болып, популяциядағы дарабас санының өзгеруі мен популяцияның оқшаулануы, сондай-ақ гетерозиготалардың ыдырауы кезінде байланыс жиілігінің кездейсоқ бұзылуы жатады. Популяциялардың Э-лық қайта құрылымы жаңа түрдің пайда болуына бастама береді (қ. Түр түзілу). Э-ның себебін, қозғаушы күшін, механизмін және қарқыны мен оның жалпы заңдылықтарын Э-лық биология зерттейді (қ. Эволюциялық ілім). Кейде Э. ұғымына балама ретінде филогенез термині қолданылады.