Қаратай Нұралыұлы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
AlibiKazken (талқылау | үлесі) |
AlibiKazken (талқылау | үлесі) |
||
1-жол:
'''Қаратай Нұралыұлы''' (1772 8.7.1826, қаз. Сырым ауданы, ІІІідерті ө-нің бойы) - [[Әбілқайыр хан|Әбілқайырдың]] немересі, [[Нұралы хан]]ның баласы, [[Кіші жүз]]дің Батыс бөлігінің (қаз. Батыс Қазақстан, Атырау облысытары) алғашқы сұлтан-окімі (1824-26), 12 ата Байұлы тайпа бірлестігінің билеушісі. [
== Өмірбаяны ==
[[Нұралы хан|Нұралы ханның]]
* 1797 ж. тамызда [[Айшуақ хан|Айшуақпен]] хандыққа таласқан. Бірақ патша үкіметі Қаратайдың беделінен қауіптеніп, нәтижесінде Айшуақ, кейін оның баласы [[Жантөре хан]] сайланды. [[Есім хан]] өлгеннен кейін Қаратай төңірегіне топтасқан бисұлтандар қолдауымен 19
* 1806 ж. Жантөренің хан сайлануын құптамай, қол жинап Орынбор түбіне келді. Губернатор [[Волконский Григорий Семенович|Г.С.Волконскийдің]] ықпалымен Жантөре екеуі уақытша мемілеге келіп, татуласты. Алайда іс жүзінде Жантөрені хан танудан бастартқан Қаратай күресін бұрынғыдан да үдетті. Сол жылы оны қолдаған рулар губернатордың келісімінсіз Қаратайды хан көтерді. Орман және Бекей сұлтандарымен бірігіп, Жантөрені хандықтан тайдыруды ойластырды.
* 1809 ж. 2 қарашада Қаратай жене Орман сұлтан бас болған топ бейқам жатқан Жантөре ауылын шауып, оны елтірді. Қаратай қозғалысына қарсы қырға жазалау отряды шықты. Бұл ұлт-азаттық кетеріліс 1806-16/17 ж. — 10-11 жыл бойы жүрді. Орынбор әкімшілігіне талаптар қойды. Көтібар батырмен одақтасты. Келіссөз нәтижесінде одан кейінгі жылдары қарсылықты тоқтатып, Кіші жүздегі қақтығыстарды реттеу, толқуларды басу ісінде Ресей үкіметіне қызмет етті, қаталдығымен кезге түсті. Хандық билік жойылып бара жатқанын сезіп, Ішкі ордада хан тағына отырған Жәңгірдің Кіші жүзді басқаруын сұрап, 1824 ж. Орынбор әкімшілігіне 66 сұлтан, старшын, би қол қойған хат жолдады. Қаратайдай саясаткер, қайратты тұлғаның беделін пайдалану үшін, 1824 ж. тамызда Орынбор губернаторы
* 1925 ж. күзде [[Жоламан Тіленшіұлы]] бастаған табын руының [[Жоламан Тіленшіұлы бастаған көтеріліс|көтерілісін]] басуға тікелей атсалысты. Сол қимылдары үшін Ресей үкіметі тарапынан алтын медальмен марапатталған. Қаратай — ұлтымыздың тарихында, орыс-қазақ қарым-қатынасында қайшылығы мол тұлға. Қаратай сұлтан өулетінен тараған белгілі саяси, мәдениет қайраткерлер көп. [[Бақытжан Қаратаев]], Әлікей Бесәліулы, Мұхит Мершіулы, Қамбар Медетов, Шахзада, Мұхит, Шынтас, Шайхы Қаратаевтар, Лұқпан, Ғұбайдолла Мұхитовтар — Қаратайдың тікелей ұрпақтары.<ref>Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия. — Алматы: «Арыс» баспасы, 2002 жыл. ISBN 9965-607-02-8</ref>
|