Уикипедия

Халықаралық бірліктер жүйесі: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
[[Сурет:FourMetricInstruments.JPG|thumb|right|250px|Көп қолданылатын төрт өлшеу құралы]]
[[Сурет:SI Illustration Base Units and Constants Colour Full.svg|thumb|right|250px|BIPM шығарған SI логотипі, жеті SI базалық бірлігі мен жеті анықтаушы тұрақтысы көрсетеді. The SI logo, produced by the BIPM, showing the seven SI base units and the seven defining constants.[1]]]
'''Халықаралық өлшем бірліктерібірліктер жүйесі''' (кейде '''ӨлшемХалықаралық бірліктерініңөлшем халықаралықбірліктері жүйесі''' ({{lang-fr|'''S'''ystème '''I'''nternational d'unités, SI}}) — [[өлшембірліктер бірліктеріжүйесі]]нің халықаралық үлгісі, метрикалық жүйенің заманауи нұсқасы. Ол әлемдегі барлық дерлік елдерде ресми мәртебеге ие жалғыз өлшем жүйесі.
 
1960 жылы, Парижде өткен [[өлшем]] мен [[салмақ]] жөніндегі ХІ негізгі конференциясында барлық ғылыми, техникалық, халықшаруашылығы салаларға және білім жүйесіне арналып қабылдаған физикалық шама бірліктері жүйесі ұсынылып бекітілді.<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл, ISBN 5-89800-123-9, II том</ref> Кейін ол Өлшем мен салмақ жөніндегі 12 — 18 негізгі конференцияларда жүйелене түсті. [[Кеңес одағы]] оны 1963 жылдан бастап қолдана бастады (ГОСТ 9867 — 61), әрі 1982 жылдан бастап оны қолдануды міндеттеді.
 
Халықаралық өлшем бірліктерібірліктер жүйесінің артықшылығы — оның ғылым мен техниканың барлық саласын қамтитын әмбебаптығы және пропорционалдық коэффициенттері болмайтын теңдеулер негізінде құрылатын туынды бірліктерінің бір-бірімен үйлесімділігі. Сондықтан есептеу кезінде егер барлық шамалардың мәнін Халықаралық өлшем бірліктерібірліктер жүйесі арқылы өрнектейтін болсақ, онда формулаға бірлік таңдауға тәуелді емес коэффициeнттерді ендірудің қажеті болмайды.
 
SI күнделікті өмірмен қатар [[ғылым]] және [[техника]]да әлемдегі ең көп пайдаланатын бірліктер жүйесі болып табылады. Қазіргі кезде әлемнің көп елдерінде SI заңды түрдегі бірліктер жүйесі ретінде қабылданған және тіпті күнделікті өмірде дәстүрлі бірліктерді қолданатын елдердің өзі осы жүйе бірліктерін ғылымда әрқашан дерлік пайдаланады. Осы аздаған елдер (мысалы, [[АҚШ]]) дәстүрлі бірліктердің өзін SI бірліктерне ауыстырған.
 
Берілген кестеде Халықаралық өлшем бірліктерібірліктер жүйесінің негізгі, қосымша және кейбір туынды бірліктерінің аталуы мен белгіленуі келтірілген. Алғашқы үш негізгі бірлік (метр, килограмм, секунд) механикалық табиғаты бар барлық шамалардың үйлесімді туынды бірліктерін құрастыруға мүмкіндік береді. Ал қалған төрт негізгі бірлік (ампер, кельвин, кандела, моль) механикалық табиғаты болмайтын шамалардың үйлесімді туынды бірліктерін құрастыру үшін қосылған (мысалы, [[ампер]] — [[электр]]лік және [[магнит]]тік, [[кельвин]] — [[жылулық]], [[кандела]] — [[жарық]], [[моль]] — [[молекула]]лық [[физика]] мен [[химия]] саласындағы шамалар үшін). Ондық еселік бірліктер мен үлестік бірліктердің аталуы арнаулы қосымша жалғаулардың көмегімен құрастырылады.
 
{| class="wikitable" style="margin:1em auto 1em auto"
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Халықаралық_бірліктер_жүйесі» бетінен алынған