Масса-энергия эквиваленті: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш →‎top: clean up, replaced: Арнайы салыстырмалықтағы масса → Арнайы салыстырмалылықтағы масса (2) using AWB
- 3 санат; + 5 санат (HotCat құралының көмегімен)
1-жол:
[[Сурет:E=mc²-explication.svg|thumb|right|300px|Е=mc<sup>2</sup> шешімі]]
'''Масса-энергия эквиваленті''' ({{lang-en|Mass–energy equivalence}}) - физика заңы болып, ол бойынша, [[масса]] мен [[энергия]] бір-бііне тікелей қатысты болады, массаға ие кез-келген зат тең шамадағы энергияға ие болады және керісі керісінше, [[Альберт Эйнштейн]]нің әйгілі [[формула]]сы бойынша:<ref name="famous">{{cite book |title=E=mc^2: A Biography of the World's Most Famous Equation |edition=illustrated |first1=David |last1=Bodanis |publisher=Bloomsbury Publishing |year=2009 |isbn=978-0-8027-1821-1 |page= |url=https://books.google.com/books?id=8TX2tFLZ7gYC }}</ref>
<math display="block" qid=Q35875>E=m\,c^2</math>
Бұл формула заттың энергиясын (E) массасына (m) [[жарық жылдамдығы]]ның (с) квадратын көбейту арқылы есептеуге болатынын айтады. Сол секілді, энергиясы бар кез-келген заттың массасын (m) оның энергиясын (е) жарық жылдамдығының (с) квадратына бөлу арқылы табуға болатынын көрсетеді. Күнделікті бірліктерде жарық жылдамдығы үлкен сан болғандықтан (шамамен 3 × 10<sup>8</sup> м/с), бұл формула тыныш күйдегі массасы орташа күнделікті қарапайым заттың ішкі энергиясы аса зор болатынын білдіреді. [[Химиялық реакциялар]], [[ядролық реакция]]лар және басқа да [[энергия ауысымы|энергия ауысымдары]] физикалық жүйенің бірбөлім энергиясын және қатысты массасын қоршаған ортаға жоғалтуына себеп болады, мысалы, энергиясын [[жылу энергиясы]] ретінде, немесе [[радиациялық энергия]] (жарық секілділер) ретінде шығарады.
11-жол:
Қандай [[бірліктер жүйесі]] қолданылғанына қарамастан, бұл масса-энергия формуласы сондай-ақ масса бірлігінің энергия бірлігіне өзгеруінде (керісі керісінше) қолданылады.
== Номенклатура ==
Формула бастапқыда әр түрлі таңбалармен жазылып, оны түсіндіру және негіздеу әртүрлі сатыда дамыды.<ref name="jammer2" /><ref name="hecht">{{Citation|author=Hecht, Eugene|date=2011|title=How Einstein confirmed E0=mc2|journal=American Journal of Physics|volume=79|issue=6|pages=591–600|doi=10.1119/1.3549223|bibcode=2011AmJPh..79..591H}}</ref> "Дененің инерциясы оның бойындағы энергияға тәуелді ме?" (1905) мақаласында Эйнштейн V арқылы вакуумдағы жарық жылдамдығын, ал L арқылы материяның радиация арқылы жоғалтқан энергиясын бейнеледі.<ref name="inertia" /> Сондықтан, E = mc<sup>2</sup> теңдеуі бастапқыда формула түрінде емес, неміс тілінде: "егер дене L энергиясын радиация формасында шығарса, онда оның массасы ''L''/''V''<sup>2</sup> арқылы азаяды" деген сөйлем түрінде жазылған. Жоғарыдағы ескертуде, бұл теңдеу қатарлар кеңеюінің "төртінші және одан жоғары реттік шамаларын" ескермеу арқылы жуықтатылғаны айтылады.<ref>See the sentence on the last page 641 of the original German edition, above the equation K0 − K1 = L/V2 v2/2. See also the sentence above the last equation in the English translation, K0 − K1 = 1/2(L/c2)v2, and the comment on the symbols used in ''About this edition'' that follows the translation.</ref>
 
== Дереккөздер ==
17-жол:
 
[[Санат:Физикалық заңдар]]
[[Санат:ФизикалықАльберт теорияларЭйнштейн]]
[[Санат:СалыстырмалылықАрнайы салыстырмалылық теориясы]]
[[Санат:1905 жылМасса]]
[[Санат:Энергия]]
[[Санат:Концепциялар]]