Төле би ауданы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
{{
|
|
|
|елтаңба сипаттамасы =
|
|lat_dir = N |lat_deg = 43 |lat_min = 36 |lat_sec =06▼
|lon_dir = E |lon_deg = 73 |lon_min = 47 |lon_sec =31▼
|Тудың аты = ▼
▲ |lat_deg= |lat_min= |lat_sec=
▲ |lon_deg= |lon_min= |lon_sec=
|ауылдық округтер саны = 12
|кенттік әкімдіктер саны =
|қалалық әкімдіктер саны =1
▲ |Кіреді = [[Түркістан облысы]]
|ауылдар саны = 53
|қалалар саны = 1
▲ |Орталығы = [[Ленгер]]
|
|әкімдіктің мекенжайы =
|
|тұрғыны = 117 765 <ref>[http://www.Tole Bi.gov.kz/dinamika/dinamikadem.htm Түркістан облысының Статистика департаменті. 01.07.2019]</ref>
|ЖІӨ жылы = ▼
|
|тығыздығы бойынша орны =
|ұлттық құрамы = {{nobr|[[қазақтар]] (69,32%)}}, {{nobr|[[өзбектер]] (16,48%)}}, {{nobr|[[орыстар]] (5,72%)}}, {{nobr|[[әзірбайжандар]] (1,46%)}}, {{nobr|[[күрдтер]] (1,32%)}}, {{nobr|[[шешендер]] (0,54%)}}, {{nobr|[[татарлар]] (0,52%)}}, {{nobr|басқа ұлт өкілдері (0,59%)}}<ref>[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/Bull_Hsany2010.rar Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі. Қазақстан Республикасы тұрғындарының облыстар, қалалар мен аудандар, жынысы мен жас ерекшелігі топтары, этностық бөлігі бойынша 2019 жылдың басындағы саны]</ref><ref name="пер.2019">[http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-ethnic2010.htm 2009 жылғы санақ бойынша Қазақстан тұрғындарының ұлттық құрамы]</ref>
|
|
|
|ортаққордағы санаты =
▲ |Жер аумағы =3 150
▲ |Жер аумағы бойынша орны =
▲ |Карта = Tole Bi District Kazakhstan.png
▲ |Әкімшілік бірліктің картасы =
}}
'''Төле би ауданы''' — [[Түркістан облысы]]ның оңтүстік-шығысындағы әкімшілік бөлік. Жерінің аумағы 3,1 мың км² (облыстың 2,6%-ын қамтиды). [[1932 жыл|1932]] жылы құрылған ([[1991 жыл|1991]] жылға дейін Ленгер ауданы)
== Жер бедері ==
Негізінен сүтті-етті мал, биязы жүнді қой, астық, картоп, жібек кұртын өсіруге маманданған 8 ұжымшар, 4 кеншар болған. Жер бедері таулы, дөңесті жазық. Ең биік жері - Сайрам шыңы (4338 м). Шығысыңда Талас Алатауы, оңтүстік-батыста Өгем, Қаржантау (2500 м), Қазығұрт (1200 м) тау сілемдерінің бөктерінде орналасқан. Батысындағы жазықта және тау аңғарларында егіншілікке жарамды суармалы жерлер, жайылымдар, жеміс ағаштары кездеседі. Кен байлықтарынан қоңыр көмір, құрылыс материалдары өндіріледі. Климаты континенттік, қысы жұмсақ, жазы ыстық, құрғақ. Қаңтардың орташа температурасы -3-9°С, шілде айында 24°-26°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері батысында 450 мм, шығысында 650 мм. Топырағы тауда қоңыр, сұр, жазықта саздақты. Дала өсімдіктерінен астық тұқымдас, ақселеу, жатаған, бидайық, беде, тағы басқа; тауда долана, арша, бадам, шырғанақ, итмұрын, тағы басқа өседі. Жануарлардан: қасқыр, аю, барыс, арқар, таутеке, сілеусін, тағы басқа; құстардан - бүркіт, ителгі, кекілік, ұлар мекендейді. Аудан жерімен Ақсу, Сайрамсу, [[Бадам (өзен)|Бадам]] (өзенде [[Бадам бөгені]] салынған) өзендері ағып өтеді. Аудан тұрғындарының орташа тығыздағы 1 км²-ге 34,6 адамнан келеді. Халқы көп ұлтты, негізгі бөлігі қазақтар 70% пайыздан, өзбектер, түріктер, әзербайжандар құрайды. Ірі елді мекендері: Ленгер қаласы, Первомаевка, Көксәйек, Сұлтанрабат, Қамшақ, Тоғыс, Ақжар, Зертас тағы басқа ауылдар.▼
Жер бедері таулы, дөңесті жазық. Ең биік жері - [[Сайрам шыңы|Сайрам]] шыңы (4338 м). Шығысыңда [[Талас Алатауы]], оңтүстік-батыста [[Өгем жотасы|Өгем]], [[Қаржантау жотасы|Қаржантау]] (2500 м), [[Қазығұрт тауы|Қазығұрт]] (1200 м) тау сілемдерінің бөктерінде орналасқан. Батысындағы жазықта және тау аңғарларында егіншілікке жарамды суармалы жерлер, жайылымдар, жеміс ағаштары кездеседі. Кен байлықтарынан қоңыр көмір, құрылыс материалдары өндіріледі.
== Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесі ==
▲
Ауданның ауыл шаруашылығы тауар өндірушілері бидай өсіруге (барлық егіс көлемінің 41,7%) маманданған. Мақсары (13,3%), арпа (3,1%), көкөніс (2,3%), картоп (1,9%) өсіріледі. Облыстағы жеміс-жидектің 18,0%-ын береді. Аудандағы ауыл шаруашылығы жалпы өнімінің 30,0%-ын ет өндірісі, 17,5%-ын дәнді дақыл, 15,0%-ын сүт, 9,6%-ын көкөніс құрайды. «Фудмастер-Шымкент» компаниясы - сүт өнімдерін, «Ақмаржан» акционерлік қоғамы - ұн, жем, нан өнімдерін шығарады. Ұйық, тоқыма, тігін фабрикалары, машина жасау зауыты, «Оңтүстік мұнай-газ» ашық акционерлік қоғамы, Ленгер мұнай барлау скважиналарын сынау экспедициясы жұмыс істейді.
Line 56 ⟶ 44:
Аудан жерімен Ленгер-Шымкент темір жолы өтеді.
== Халқы ==
Тұрғындары 117 765 адам (2019). Ұлттық құрамы: [[қазақтар]] (69,32%), [[өзбектер]] (16,48%), [[орыстар]] (5,72%), [[әзірбайжандар]] (1,46%), [[күрдтер]] (1,32%), [[шешендер]] (0,54%), [[татарлар]] (0,52%), тағы басқа ұлт өкілдері (0,59%).
== Әкімшілік бөлінісі ==
54 елді мекен 1 қалалық әкімдігі мен 12 ауылдық округтерге біріктірілген:
* [[Алатау ауылдық округі (Түркістан облысы)|Алатау ауылдық округі]]
* [[Аққұм ауылдық округі (Төле би ауданы)|Аққұм ауылдық округі]]
* [[Бірінші мамыр ауылдық округі]]
* [[Жоғарғы Ақсу ауылдық округі]]
* [[Зертас ауылдық округі]]
* [[Кемеқалған ауылдық округі]]
* [[Киелітас ауылдық округі]]
* [[Көксәйек ауылдық округі]]
* [[Қаратөбе ауылдық округі (Төле би ауданы)|Қаратөбе ауылдық округі]]
* [[Қасқасу ауылдық округі]]
* [[Қоғалы ауылдық округі (Түркістан облысы)|Қоғалы ауылдық округі]]
* [[Ленгер қалалық әкімдігі]]
* [[Тасарық ауылдық округі (Түркістан облысы)|Тасарық ауылдық округі]]
== Әлеуметтік-экономикалық жағдайы ==
=== Бюджет-қаржы саясаты ===
| |||