Уикипедия

Табиғат философиясының математикалық қағидалары: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
[[Сурет:Sir Isaac Newton (1643-1727).jpg|thumb|right|200px|Сэр [[Исаак Ньютон]]]]
[[Сурет:Prinicipia-title.png|thumb|right|200px|"Қағидалар" кітабының 1 басылымы (1687)]]
'''Табиғат Философиясының Математикалық Қағидалары''' ({{lang-la|Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica}}, {{lang-en|Mathematical Principles of Natural Philosophy}})<ref>{{citation|contribution=The Mathematical Principles of Natural Philosophy|title=Encyclopædia Britannica|place=London|contribution-url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/369153/The-Mathematical-Principles-of-Natural-Philosophy}}</ref>, көбінесе "'''Қағидалар'''" [Principia] деп қысқартылып аталады) — [[Англия|ағылшын]] ғалымы [[Исаак Ньютон]]ның үш томдық кітабы, латын тілінде жазылған, 1687 жылы 5 шілдеде жарияланған.<ref name="Principia"/><ref name=Motte /> Бірінші басылымының жеке көшірмесін аннотациялап, түзеткеннен кейін,<ref>{{cite web|last=Newton|first=Isaac|title=Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica (Newton's personally annotated 1st edition)|url=http://cudl.lib.cam.ac.uk/view/PR-ADV-B-00039-00001/}}</ref> Ньютон 1713 және 1726 жылдары тағы екі басылым шығарды.<ref name=variorum /> "Қағидалар" кітабында классикалық механиканың негізін қалайтын Ньютонның қозғалыс заңдары, Ньютонның бүкіләлемдік тартылыс заңы, сондай-ақ [[Иоганн Кеплер]]дің [[Кеплер заңдары|планеталардың қозғалыс заңдары]]н келтіріп шығаруы (оны Кеплер алғаш рет эмпирикалық жолмен қол жеткізген) тұжырымдалады.
 
Қағидалар ғылым тарихындағы аса маңызды еңбектердің бірі саналады.<ref>J. M. Steele, University of Toronto, [http://www.cap.ca/brms/Reviews/Reading-Steele.html (review online from [[Canadian Association of Physicists]])] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100401071521/http://www.cap.ca/brms/Reviews/Reading-Steele.html |date=1 April 2010 }} of N. Guicciardini's "Reading the Principia: The Debate on Newton's Mathematical Methods for Natural Philosophy from 1687 to 1736" (Cambridge UP, 1999), a book which also states (summary before title page) that the "Principia" "is considered one of the masterpieces in the history of science".</ref> Француз математик-физигі [[Клеро Алекси Клод|Алексис Клеро]] 1747 жылы оны былай деп бағалаған болатын: "Атақты Табиғат философиясының математикалық қағидалары" кітабы физикадағы үлкен төңкеріс дәуіріне өкілдік етеді. Кітапты жазған атақты автор Сэр Ньютон ұстанған әдіс ... математика сәулесімен ғылымды жарқыратты, оған дейін ол ылғи жорамал мен гипотезалар қараңғылығында тентіреген болатын".<ref>(in French) Alexis Clairaut, "Du systeme du monde, dans les principes de la gravitation universelle", in "Histoires (& Memoires) de l'Academie Royale des Sciences" for 1745 (published 1749), at p. 329 (according to a note on p. 329, Clairaut's paper was read at a session of November 1747).</ref>
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Табиғат_философиясының_математикалық_қағидалары» бетінен алынған