Грек әліпбиі: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
'''Грек әліпбиі''' — [[Грек тілі]]ніӊ және [[грек тілі тобы]]ныӊ басқа да тілдерініӊ [[әліпби]]і. Б.з.б. IX ғ. соӊы б.з.б. VIII ғ. басынан бастап үзбей қолданылады. Ғалымдардыӊ болжауы бойынша, грек әліпбиі дауыссыз дыбыстармен бірге дауысты дыбыстар үшін бөлек әріптерді қолданылған бірінші әліпби. Әліпбиде барлығы 24 әріп.
 
== Ғылымда қолдануы ==
Грек әліпбиі ғылым мен техникада кеңінен қолданады. Көбіне пішіні латын әліпбиініӊ әріптеріне сәйкес келмейтіндерді (кестеде қызғылт түспен айқындалған) қолданады:
 
{| class="standard" style="text-align: center"
|width="4.17%" style="background: pink#B0E0E6"| Α
|width="4.17%" style="background: pink#B0E0E6"| Β
|width="4.17%"| Γ
|width="4.17%"| Δ
|width="4.17%" style="background: pink#B0E0E6"| Ε
|width="4.17%" style="background: pink#B0E0E6"| Ζ
|width="4.17%" style="background: pink#B0E0E6"| Η
|width="4.17%"| Θ
|width="4.09%" style="background: pink#B0E0E6"| Ι
|width="4.17%" style="background: pink#B0E0E6"| Κ
|width="4.17%"| Λ
|width="4.17%" style="background: pink#B0E0E6"| Μ
|width="4.17%" style="background: pink#B0E0E6"| Ν
|width="4.17%"| Ξ
|width="4.17%" style="background: pink#B0E0E6"| Ο
|width="4.17%"| Π
|width="4.17%" style="background: pink#B0E0E6"| Ρ
|width="4.17%"| Σ
|width="4.17%" style="background: pink#B0E0E6"| Τ
|width="4.17%"| ϒ
|width="4.17%"| Φ
|width="4.17%" style="background: pink#B0E0E6"| Χ
|width="4.17%"| Ψ
|width="4.17%"| Ω
|-
| α || β || γ || δ || ε || ζ || η || θ || ι || κ || λ || μ || ν || ξ
|style="background: pink#B0E0E6"| ο
| π || ρ || σ || τ || υ || φ || χ || ψ || ω
|}
37-жол:
* [[Астрономия]]да: шоқжұлдіздардағы ірі жұлдыздарды белгілеу үшін
* [[Математика]]да: [[айнымалы шама]]ларды, [[коэффициент]]терді, тұрақтыларды, амалдарды (қосындылау — Σ, көбейтінді — П және т. б.).
** [[Геометрия]]да: [[бұрыш (геометрия)|бұрыш]]тарды, [[жазықтық (геометрия)|жазықтықтарды]], кейбір пішіндерді
* [[Физика]]да: [[физикалық шамаларшама]]дыларды, тұрақтыларды, элементарлық бөлшектерді, сәулеленуді және т.б.
* [[Химия]]да: [[органикалық қосылыстар]]дыӊ байланысыныӊ деӊгейін
* [[Биология]]да: жеке дарақтыӊ топтағы әлеуметтік деӊгейін белгілеу үшін
* [[Лингвистика]]да: [[ХФӘ|фонетиалық транскрипция]]да дыбыстарды белгілеу үшін қолданылады.
 
== Әріптер ==
{|border="1" cellpadding="3" cellspacing="0" style="border-collapse: collapse;text-align:center"
!rowspan="2" style="background:#ccfDCDCDC;"|Әріп
!colspan="4" style="background:#ccfDCDCDC;"|Атауы
!colspan="2" style="background:#ccfDCDCDC;"|Айтылуы
!rowspan="2" style="background:#ccfDCDCDC;"|[[ФиникийФиникия жазуы|Финикия әліпбиіндегі]]<br />үлгісі
!colspan="2" style="background:#ccfDCDCDC;"|Латын<br />[[транслитерация]]сы
!rowspan="2" style="background:#ccfDCDCDC;"|Сандық мағынасы
|-
!style="background:#ccffffD3D3D3;"|көне грекше
!style="background:#ccffffD3D3D3;"|визан-<br />тиялық
!style="background:#ccffffD3D3D3;"|қазіргі грек.
!style="background:#ccffffD3D3D3;"|қазақша
!style="background:#ccffffD3D3D3;"|көне грекше
!style="background:#ccffffD3D3D3;"|қазіргі грек.
!style="background:#ccffffD3D3D3;"|көне грекше
!style="background:#ccffffD3D3D3;"|қазіргі грек.
|-
|style="font-size:133%;"|{{lang-grc2|Α α}}
|colspan="2"|{{polytonic|ἄλφα}}
|{{lang-el|άλφα}}
|[[альфа (әріп)|альфа]]
|{{IPA|[a] [aː]}}
73-жол:
|style="font-size:133%;"|{{lang-grc2|Β β}}
|colspan="2"|{{polytonic|βῆτα}}
|{{lang-el|βήτα}}
|[[бета (әріп)|бета (вита)]]
|{{IPA|[b]}}
84-жол:
|style="font-size:133%;"|{{lang-grc2|Γ γ}}
|colspan="2"|{{polytonic|γάμμα}}
|{{lang-el|γάμμα}}<br />{{lang-el2|γάμα}}
|[[гамма (әріп)|гамма]]
|{{IPA|[g]}}/{{IPA|[n]}}
95-жол:
|style="font-size:133%;"|{{lang-grc2|Δ δ}}
|colspan="2"|{{polytonic|δέλτα}}
|{{lang-el|δέλτα}}
|[[дельта (әріп)|дельта]]
|{{IPA|[d]}}
107-жол:
|{{polytonic|εἶ}}
|{{polytonic|ἒ ψιλόν}}
|{{lang-el|έψιλον}}
|[[эпсилон (әріп)|эпсилон]]
|colspan="2"|{{IPA|[e]}}
116-жол:
|style="font-size:133%;"|{{lang-grc2|Ζ ζ}}
|colspan="2"|{{polytonic|ζῆτα}}
|{{lang-el|ζήτα}}
|[[дзета (әріп)|дзета (зита)]]
|{{IPA|[dz]}}, позжекейінірек {{IPA|[zː]}}
|{{IPA|[z]}}
|[[Сурет:phoenician zayin.svg|20px|заин]] [[Зен (әріп)|заин]]
126-жол:
|style="font-size:133%;"|{{lang-grc2|Η η}}
|colspan="2"|{{polytonic|ἦτα}}
|{{lang-el|ήτα}}
|[[эта (әріп)|эта (ита)]]
|{{IPA|[ɛː]}}
137-жол:
|style="font-size:133%;"|{{lang-grc2|Θ θ}}
|colspan="2"|{{polytonic|θῆτα}}
|{{lang-el|θήτα}}
|[[тета (әріп)|тета (фита)]]
|{{IPA|[tʰ]}}
147-жол:
|style="font-size:133%;"|{{lang-grc2|Ι ι}}
|colspan="2"|{{polytonic|ἰῶτα}}
|{{lang-el|ιώτα}}<br />{{lang-el2|γιώτα}}
|[[йота (әріп)|йота]]
|{{IPA|[i] [iː]}}
157-жол:
|style="font-size:133%;"|{{lang-grc2|Κ κ}}
|colspan="2"|{{polytonic|κάππα}}
|{{lang-el|κάππα}}<br />{{lang-el|κάπα}}
|[[каппа (әріп)|каппа]]
|{{IPA|[k]}}
169-жол:
|{{polytonic|λάβδα}}
|{{polytonic|λάμβδα}}
|{{lang-el|λάμδα}}<br />{{lang-el|λάμβδα}}
|[[лямбда (әріп)|лямбда (лямда)]]
|colspan="2"|{{IPA|[l]}}
178-жол:
|style="font-size:133%;"|{{lang-grc2|Μ μ}}
|colspan="2"|{{polytonic|μῦ}}
|{{lang-el|μι}}<br />{{lang-el|μυ}}
|[[мю (әріп)|мю (ми)]]
|colspan="2"|{{IPA|[m]}}
187-жол:
|style="font-size:133%;"|{{lang-grc2|Ν ν}}
|colspan="2"|{{polytonic|νῦ}}
|{{lang-el|νι}}<br />{{lang-el|νυ}}
|[[ню (әріп)|ню (ни)]]
|colspan="2"|{{IPA|[n]}}
197-жол:
|{{polytonic|ξεῖ}}
|{{polytonic|ξῖ}}
|{{lang-el|ξι}}
|[[кси (әріп)|кси]]
|colspan="2"|{{IPA|[ks]}}
208-жол:
|{{polytonic|οὖ}}
|{{polytonic|ὂ μικρόν}}
|{{lang-el|όμικρον}}
|[[омикрон (әріп)|омикрон]]
|colspan="2"|{{IPA|[o]}}
218-жол:
|{{polytonic|πεῖ}}
|{{polytonic|πῖ}}
|{{lang-el|πι}}
|[[пи (әріп)|пи]]
|colspan="2"|{{IPA|[p]}}
227-жол:
|style="font-size:133%;"|{{lang-grc2|Ρ ρ}}
|colspan="2"|{{polytonic|ῥῶ}}
|{{lang-el|ρω}}
|[[ро (әріп)|ро]]
|{{IPA|[r]}}, {{IPA|[r̥]}}
238-жол:
|<span style="font-size:133%;">{{lang-grc2|Σ σ ς}}</span>
|colspan="2"|{{polytonic|σῖγμα}}
|{{lang-el|σίγμα}}
|[[сигма (әріп)|сигма]]
|colspan="2"|{{IPA|[s]}}
247-жол:
|style="font-size:133%;"|{{lang-grc2|Τ τ}}
|colspan="2"|{{polytonic|ταῦ}}
|{{lang-el|ταυ}}
|[[тау (әріп)|тау (тав)]]
|colspan="2"|{{IPA|[t]}}
257-жол:
|{{polytonic|ὖ}}
|{{polytonic|ὖ ψιλόν}}
|{{lang-el|ύψιλον}}
|[[ипсилон (әріп)|ипсилон]]
|{{IPA|[y], [yː]<br />(ранееәуелгіде [u], [uː])}}
|{{IPA|[i]}}
|[[Сурет:phoenician waw.svg|20px|вав]] [[вав (әріп)|вав]]
269-жол:
|{{polytonic|φεῖ}}
|{{polytonic|φῖ}}
|{{lang-el|φι}}
|[[фи (әріп)|фи]]
|{{IPA|[pʰ]}}
281-жол:
|{{polytonic|χεῖ}}
|{{polytonic|χῖ}}
|{{lang-el|χι}}
|[[хи (әріп)|хи]]
|{{IPA|[kʰ]}}
292-жол:
|{{polytonic|ψεῖ}}
|{{polytonic|ψῖ}}
|{{lang-el|ψι}}
|[[пси (әріп)|пси]]
|colspan="2"|{{IPA|[ps]}}
301-жол:
|{{polytonic|ὦ}}
|{{polytonic|ὦ μέγα}}
|{{lang-el|ωμέγα}}
|[[омега (әріп)|омега]]
|{{IPA|[ɔː]}}