Уолл-стрит: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ Тег: Reverted Mobile edit Mobile web edit |
||
1-жол:
'''Уолл-стрит''' — үлкен [[банк]]тер, қорлар [[биржа]]сы және [[өнеркәсіп]]тік монополиялардың [[басқарма]]сы орналасқан [[Нью-Йорк]]тегі көше.<ref>Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Әлеуметтану және саясаттану бойынша / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын - Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ. 2006. - 569 б.
ISBN 9965-808-89-9</ref>
Уолд Стрит күйреуінің себеп салдары
1929 жылы 29 қазанда газеттер Уолл-стриттегі Нью-Йорк қор биржасының құлдырауы туралы таласа жазды. Бұл күн әлемдік тарихтағы ең ірі экономикалық дағдарыс – Ұлы дағдарыс (1929-1933 жж.) болды. Дағдарыстың алдында экономикалық өсу кезеңі – просперити дәуірі болды. АҚШ Бірінші дүниежүзілік соғысқа қатысудан орасан зор пайда тапты. Соғысушы елдерді қару-жарақпен қамтамасыз ету Америка экономикасын шарықтатып жіберді. Өнеркәсіпшілер өз кәсіпорындарын жетілдіріп, конвейерлі өндірісті көлік пен өзге де салаларда қолдана бастады. Бұл еңбек өнімділігін едәуір арттыруға мүмкіндік берді. Жаппай өндіріс басталды. «Ford Model T» атты автокөлік басты тауар болып, ол өркендеу дәуірінің нышанына айналды.
Конвейер – өңделетін материалды бір жұмысшыдан екіншісіне жылжыту үшін үздіксіз қозғалатын таспа. Өнеркәсіптің жаңа салалары (химия, электротехника және т.б.с.с.) пайда болды. Электрлендіру тұрғын үйлерді тұрмыстық техникамен жабдықтауда жағдай жасады. Қоғамда тұтыну мәдениеті-консьюмеризм (тұтынушылық) өркендеді. Адамдар тауарларды несиеге сатып ала бастады. Банктер несиені тек тоңазытқыштарға, радиоқабылдағыштарға ғана емес, құнды қағаздар – акция сатып алуға да берді. «Ford Model T» автокөлігі АҚШ-та 1908 жылдан 1927 жылға дейін Форд зауыттарында шығарылған. Акцияның бағасы да өсті, оларды сатып алғысы келетіндердің саны да артты. Америкалықтар акция сату арқылы баюға тырысты. Бірақ 1929 жылы 24 қазанда «қара бейсенбі» орнады. Акциялардың бағасы күрт төмендеп, биржада дүрбелең басталды. Акцияларды сатуға деген ұмтылыс олардың құнын одан сайын төмендетіп жіберді. Өндіріс нарықты тауармен толтырып, артық өндіріс дағдарысы орын алды. Өндіріс пен тұтыну арасындағы теңгерімсіздік терең экономикалық құлдыраудың басты себебі болды.
Өнеркәсіптік кәсіпорындардың акциялары арзандады. Мыңдаған акционерлер ойсырай ұтылып, бір-ақ сәтте кедейленіп шыға келді. Себебі тұтас қаржы жүйесінің күйреді. 1931 жылға қарай күйреген банктер саны 2 мыңға жетті. Қаржы дағдарысы өнеркәсіпті құлдыратуға әкелді. 1933 жылы өндіріс 46%-ға қысқарды. Бұл жұмыссыздыққа әкелді, оның деңгейі 1932 жылы 25%-ды құрады. Кедейлік пен қаңғыбастық кеңінен тарала бастады. Ауылшаруашылық өнімдерінің бағасы 3 есе төмендеп, фермерлік шаруашылықтар құлдырады. Мұның бәрі Г.Гувердің президент әкімшілігінің саясатына наразылық тудырды және көптеген наразылықтарға ұласты.
Ұлы дағдарыс америкалық капиталға байланысты әлемнің түгел дерлік елдеріне әсер етті. Ол Екінші дүниежүзілік соғысының басталуына түрткі болған негізгі себеп бола отырып, Версаль-Вашингтон жүйесін теңселтті.
==Дереккөздер==
| |||