Уикипедия

Қатысушы:Zhandos02/зертхана: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
{{Қатысушы зертханасы}}
<!-- БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ -->
[[Файл:Новогодняя ёлка (фрагмент).jpg|300px|мини|справа|Шырша мен оның әшекейлерінің көрінісі]]
'''Шырша ойыншықтарыәшекейлері''' -— [[Жаңа жыл]] [[шырша]]сын сәндетуге, безендіруге арналған арналған әшекейлер[[әшекей]]лер, заттар. Көлеміне, пішініне, қажетті материалдарына байланысты әртүрлі болады.▼
 
▲'''Шырша ойыншықтары''' - [[Жаңа жыл]] [[шырша]]сын сәндетуге, безендіруге арналған арналған әшекейлер, заттар. Көлеміне, пішініне, қажетті материалдарына байланысты әртүрлі болады.
== Шығу тарихы ==
 
Кейбір деректерде ол ойыншықтар [[Германия]] мемлекетінде шыққан деседі. Олар әсемдеуге шамдарды қолданған. Кейін әсемдеу әдісі [[Еуропа]] жеріне тарап, [[Англия]]ға да жетті. 1841 жылы Виктория ханшайымның күйеуі Альберт, Виндзор сарайында шыршаны жеміс-жидектермен, тәттілермен әсемдеп осы әдісті танымал етті. Чарльз Диккенс 1850 жылы жеміс-жидектермен және қылыш, тапаншалармен әсемделген шыршаны суреттеді. [[Польша]] мемлекетінде шыршаны періштелердің қанаттарымен, неше түрлі құстардың қаламұштарымен және жұлдызшалармен әсемдеді. [[Швеция]] жерінде шыршаларды ашық боялған ағаштан жасалған бұйымдармен әсемдеді. [[Дания]] мемлекетінде шыршаны жалаулармен, қармен, қоңыраулармен әсемдеген. [[Жапония]] елінде шыршаны қағаздан жасалған бұйымдармен және жұқа желдеткіштермен әсемдеген. [[Литва]]да шыршаға сабаннан жасалған торларды ілген. [[Чехия]]лықтар жұмыртқаның боялған қабығын қолданды. [[Украина]] жерінде шыршаны өрмекші түрдес ойншықтармен әсемдеген. Аңыз бойынша өрмекшінің өрмегімен әсемдеген және де сол азанда күміске айналған деседі. Осылай өрмек электронды шамдарға айналған.<ref>https://prezi.com/chnmlfag9xx-/presentation/</ref> ▼
=== Еуропа елдері ===
Ал [[Ресей]] жаңа жылды шыршамен қарсы алуды өз [[дәстүр]]іне 1700 жылы енгізген. 1699 жылдың соңына қарай [[Ұлы Петр патша]] Жаңа жылға қатысты бұйрық шы­ғарды. Бұйрық бойынша, Жаңа жыл мерекесінде әрбір [[орыс]] отбасында безендірілген шырша немесе [[қарағай]] бұтақтары тұруы және бұл мереке жоғары дең­гейде тойлануы қажет болған. Осы кезден бастап, Жаңа жыл­ды тойлау орыс халқының дәс­түріне де дендеп ене бастайды. Ресейде безендірілген алғашқы шырша 1852 жылы [[Петербург]] қаласында бой көтерген. Бұл елде кеңестік қоғам орнағанға дейін шырша безендіру дәстүрі еш үзілмей келген болатын. Бірақ [[Кеңес Өкіметі]] орнағаннан кейін шырша безендіру - діни [[наным-сенім]] қал­дықтары ре­тінде бағаланып, бұл дәстүрге 1918 - 1935 жылдар аралығында тыйым салынған. 1935 жылы Павел Постышев шыршаны балаларға қуаныш пен бақыт сыйлау үшін енгізу ке­рек деген ұсыныс жасап, «Прав­да» газе­тіне жариялайды. Осы­дан кейін қаулы қабылданып, бұл мейрам «Исаның туған күні» емес, «Жаңа жыл мерекесі» ре­тінде халыққа қайта оралады. Онымен бірге әшекей таққан шырша да келеді. Осылайша Жаңа жылды тойлауға рұқсат беріліп, тіпті, 1940 жылдардың соңына қарай 1 қаңтарды демалыс күні деп жа­риялайды. Міне, дәл осы құ­жат Жаңа жыл­дың қазақ қо­ға­мына енуіне түрт­кі болды. Қазақ жұрты бұл мей­рамды дәл сол жыл­дардан бастап тойламағаны­мен, бұл қаулы біздің дәстүрі­мізге осы мерекенің енуіне жол ашып берген еді. Негізінен, қа­зақ хал­қы Жаңа жылды соғыс біт­кеннен кейін ғана тойлай бастаған. Со­ғысқа дейінгі көр­кем әде­биет­терден Жаңа жыл туралы деректер кездестіре ал­май­сың. ▼
▲Кейбір деректерде олшырша ойыншықтарәшекейлері [[Германия]] мемлекетінде шыққан деседі. Олар әсемдеуге шамдарды қолданған. Кейін осы әсемдеу әдісі [[Еуропа]] жеріне тарап, [[Англия]]ға да жетті. 1841 жылы [[Виктория ханшайымныңханшайымы]]ның күйеуі Альберт, Виндзор сарайында шыршаны жеміс-жидектермен, тәттілермен әсемдеп осы әдісті танымал етті. [[Чарльз Диккенс]] 1850 жылы жеміс-жидектермен және қылыш, тапаншалармен әсемделген шыршаны суреттеді. [[Польша]] мемлекетінде шыршаны періштелердің қанаттарымен, неше түрлі құстардың қаламұштарымен және жұлдызшалармен әсемдеді. [[Швеция]] жерінде шыршаларды ашық боялған ағаштан жасалған бұйымдармен әсемдеді. [[Дания]] мемлекетінде шыршаны жалаулармен, қармен, қоңыраулармен әсемдеген. [[Жапония]] елінде шыршаны қағаздан жасалған бұйымдармен және жұқа желдеткіштермен әсемдеген. [[Литва]]да шыршаға сабаннан жасалған торларды ілген. [[Чехия]]лықтар жұмыртқаның боялған қабығын қолданды. [[Украина]] жерінде шыршаны өрмекші түрдес ойншықтармен әсемдеген. Аңыз бойынша өрмекшінің өрмегімен әсемдеген және де сол азанда күміске айналған деседі. Осылай өрмек электронды шамдарға айналған.<ref>[https://prezi.com/chnmlfag9xx-/presentation/ Ойыншықтар тарихы, 3 ақпан, 2015]</ref>
 
=== Патшалық Ресей мен КСРО ===
Ал [[Ресей]] жаңа жылды шыршамен қарсы алуды өз [[дәстүр]]іне 1700 жылы енгізген. 1699 жылдың соңына қарай [[Ұлы Петр патша]] Жаңа жылға қатысты бұйрық шығарды. Бұйрық бойынша, Жаңа жыл мерекесінде әрбір [[орыс]] отбасында безендірілген шырша немесе [[қарағай]] бұтақтары тұруы және бұл мереке жоғары деңгейде тойлануы қажет болған. Осы кезден бастап, Жаңа жылды тойлау орыс халқының дәстүріне де дендеп ене бастайды.
 
▲Ал [[Ресей]] жаңа жылды шыршамен қарсы алуды өз [[дәстүр]]іне 1700 жылы енгізген. 1699 жылдың соңына қарай [[Ұлы Петр патша]] Жаңа жылға қатысты бұйрық шы­ғарды. Бұйрық бойынша, Жаңа жыл мерекесінде әрбір [[орыс]] отбасында безендірілген шырша немесе [[қарағай]] бұтақтары тұруы және бұл мереке жоғары дең­гейде тойлануы қажет болған. Осы кезден бастап, Жаңа жыл­ды тойлау орыс халқының дәс­түріне де дендеп ене бастайды. Ресейде безендірілген алғашқы шырша 1852 жылы [[Петербург]] қаласында бой көтерген. Бұл елде кеңестік қоғам орнағанға дейін шырша безендіру дәстүрі еш үзілмей келген болатын. Бірақ [[Кеңес Өкіметіөкіметі]] орнағаннан кейін шырша безендіру - діни [[наным-сенім]] қал­дықтарықалдықтары ре­тіндеретінде бағаланып, бұл дәстүрге 1918 - 1935 жылдар аралығында тыйым салынған. 1935 жылы Павел Постышев шыршаны балаларға қуаныш пен бақыт сыйлау үшін енгізу ке­реккерек деген ұсыныс жасап, «Прав­даПравда» газе­тінегазетіне жариялайды. Осы­данОсыдан кейін қаулы қабылданып, бұл мейрам [[Рождество|«Исаның туған күні»]] емес, «Жаңа жыл мерекесі» ре­тіндеретінде халыққа қайта оралады. Онымен бірге әшекей таққан шырша да келеді. Осылайша, Жаңа жылды тойлауға рұқсат беріліп, тіпті, 1940 жылдардың соңына қарай 1 қаңтарды демалыс күні деп жа­риялайды. Міне, дәл осы құ­жат Жаңа жыл­дың қазақ қо­ға­мына енуіне түрт­кі болды. Қазақ жұрты бұл мей­рамды дәл сол жыл­дардан бастап тойламағаны­мен, бұл қаулы біздің дәстүрі­мізге осы мерекенің енуіне жол ашып берген еді. Негізінен, қа­зақ хал­қы Жаңа жылды соғыс біт­кеннен кейін ғана тойлай бастаған. Со­ғысқа дейінгі көр­кем әде­биет­терден Жаңа жыл туралы деректер кездестіре ал­май­сыңжариялайды.
 
Міне, дәл осы құжат Жаңа жылдың қазақ қоғамына енуіне түрткі болды. Қазақ жұрты бұл мейрамды дәл сол жылдардан бастап тойламағанымен, бұл қаулы біздің дәстүрімізге осы мерекенің енуіне жол ашып берген еді. Негізінен, қазақ халқы Жаңа жылды соғыс біткеннен кейін ғана тойлай бастаған. Соғысқа дейінгі көркем әдебиеттерден Жаңа жыл туралы деректер кездестіру мүмкін емес.
 
== Шыршаны безендіру және наным-сенімдер ==
Адамзат баласы табиғат ана­ныананы ерекше құрмет тұтқан. Сон­дық­танСондықтан да кейбір ескі тайпалар табиғи апаттарды, жел мен суық аяздарды [[орман киесі]] жібереді деп сенген. Олар орман киесінің ашуын басу үшін ең үлкен ағашқа тәтті-дәмділер мен әсем гүлдер іліп қойып, оны айнала жүріп әр­түр­ліәртүрлі ырым-жоралғылар жа­сағанжасаған.
Ал Ежелгі Еуропа жерін ме­кендегенмекендеген тайпалар ағашқа та­бы­натынтабынатын болған. Олар адамның тағдыры мен мінезі оның өзіне тиесілі ағашына байланысты бо­ладыболады деп түсінген. [[Кельт]] абыз­да­рыныңабыздарының пайымынша, әрбір ағаштың киесі бар. Бірінікі жуас болса, екіншісінікі тым қатал болады деп сенген олар қасиетті рухтардың ризалығын алу үшін алып емен ағашын дәмді дү­ниелермендүниелермен толтыратын. Шырша мәңгілік өмірдің символы бол­ғандықтанболғандықтан, көбіне таңдау осы ағашқа түсетін. Желтоқсан айын­­даайында ашуына мінетін рухтар­дыңрухтардың қаталдығынан қорыққан ел ай соңында осындай діни жо­ралғыларжоралғылар жасайтын болған де­седідеседі. Өсім көп болсын, көк шүй­гіншүйгін болсын деген ниетпен шыр­­шағашыршаға алма ілінетін болған. Өмір жалғасын тауып, ұрпақ өніп-өссін деген сеніммен [[жұ­мыртқа]]жұмыртқа ілген. Жаңғақтың ілінуі құдайдың құдіретін мойындауды білдіреді.
 
Ал кейбір елдер қара күш­тер­ден үйін және бала-шағасын қор­ғау үшін шырша бұтақтарын есік­тің төбесіне іліп қоятын бол­ған. Қазақтардың да аршаны үйі­нің төріне іліп қоюы осы кездерден бастау алуы әбден мүмкін. [[Шырша]] безен­ді­ру дәстүрі бір [[дін]]и таным не­гізінде пайда болмаған. Кері­сін­ше, пұтқа, табиғи күштерге та­бынған ежелгі тайпалардан енген дәстүр. Ежелгі [[неміс]] ха­лықтары Жаңа жылда жаңа өмірдің нышаны ретінде бір түп шырша егетін болса, кейін бұл дәстүр кері бағытта жалғасын тапқан. Орманда түрлі әшекей тағынатын шыршалар кесіліп әкелініп, әрбір отбасының төрі­нен орын алған. Шырша бұтақ­тары ауыр тәтті-дәмдіні көтере алмағандықтан, адамдар оған жеңіл ойыншық түрлерін ойлап таба бастаған. Шыршаны зама­науи гүлтізбектермен безен­діруге жол ашқан адам неміс Мартин Лютер екен. Ол Жаңа жыл қарсаңында өзінің үйіндегі шыршаны шырақтар іліп безен­діріп көрген. М.Лютер идея­сы­ның негізінде электр гүлтіз­бек­тері пайда болған. Яғни шыр­шаны безендірудің түпкі мәні жоғалып, сәніне көп мән беріле бастаған. Осылайша ежелгі ырымдар мен жоралғылар халық санасынан біражола өшіп кеткен. Алғашқыда ырым-жоралғыларға байланысты тағылған әшекей енді тек сәндік үшін тағылатын, тіпті, шыр­шаның өзі Жаңа жылда үйде жарқырап тұруы керек әшекей ретінде ғана қалып қойған.<ref>https://baq.kz/kk/news/kogam/shirshanin-shigu-tarihin-bilemiz-be-7730</ref>
Ал кейбір елдер қара күштерден үйін және бала-шағасын қорғау үшін шырша бұтақтарын есіктің төбесіне іліп қоятын болған. Қазақтардың да [[арша]]ны үйінің төріне іліп қоюы осы кездерден бастау алуы әбден мүмкін. Шырша безендіру дәстүрі бір [[дін]]и таным негізінде пайда болмаған. Керісінше, пұтқа, табиғи күштерге табынған ежелгі тайпалардан енген дәстүр.
 
Ежелгі [[неміс]] халықтары Жаңа жылда жаңа өмірдің нышаны ретінде бір түп шырша егетін болса, кейін бұл дәстүр кері бағытта жалғасын тапқан. Орманда түрлі әшекей тағынатын шыршалар кесіліп әкелініп, әрбір отбасының төрінен орын алған. Шырша бұтақnары ауыр тәтті-дәмдіні көтере алмағандықтан, адамдар оған жеңіл ойыншық түрлерін ойлап таба бастаған.
 
Шыршаны заманауи гүлтізбектермен безендіруге жол ашқан адам неміс [[Мартин Лютер]] екен. Ол Жаңа жыл қарсаңында өзінің үйіндегі шыршаны шырақтар іліп безендіріп көрген. Лютер идеясының негізінде электр гүлтізбектері пайда болған. Яғни шыршаны безендірудің түпкі мәні жоғалып, сәніне көп мән беріле бастаған. Осылайша ежелгі ырымдар мен жоралғылар халық санасынан біражола өшіп кеткен. Алғашқыда ырым-жоралғыларға байланысты тағылған әшекей енді тек сәндік үшін тағылатын, тіпті, шыршаның өзі Жаңа жылда үйде жарқырап тұруы керек әшекей ретінде ғана қалып қойған. <ref>https://baq.kz/kk/news/kogam/shirshanin-shigu-tarihin-bilemiz-be-7730</ref>
 
== Галерея ==
<gallery caption="Описываемое или упоминаемое в статье" perrow="3" widths="300px">
Файл:Christmas throughout Christendom - Under the Mistletoe.png|«Под венком [[Омела|омелы]]», английская гравюра, 1873
Файл:Victoria and Albert Christmas tree.jpg| [[Виктория (королева Великобритании)|Королева Виктория]] и её муж [[Альберт Саксен-Кобург-Готский|Альберт]] с детьми у рождественской ёлки. Гравюра из американского альманаха «Godey's Lady's Book», 1850
Файл:Елочное украшение кустарной работы.JPG|Ёлочное украшение ручной росписи. СССР, 1950-е
Файл:Елочное украшение "Красный Боец".JPG|Ёлочное украшение «Красный боец», СССР, 1950-e
Файл:Елочное украшение "Космонавт" 1960е.JPG|Ёлочное украшение «Космонавт», СССР, 1960-е
Файл:Adventskranz von oben.jpg|[[Рождественский венок]] из Германии со всеми традиционными атрибутами
Файл:Typpa eller goppa.jpg|«Типпа элле гоппа» ({{lang-sv|Typpa eller goppa}}), [[Антропоморфность|антропоморфная]] фигурка из соломы, ранее применявшаяся для [[Гадания|гаданий]] бросанием. Частый элемент украшения рождественских ёлок в [[Швеция|Швеции]]
Файл:Christmas in Dublin, CA.jpg|Щедро украшенный к Рождеству частный дом в [[Калифорния|Калифорнии]]
</gallery>
 
== Дереккөздер ==
Line 15 ⟶ 42:
 
[[Санат:Жаңа жыл]]
[[Санат:Ойыншықтар]]
 
[[Санат:Жаңа жыл әшекейлері]]
 
 
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Қатысушы:Zhandos02/зертхана» бетінен алынған