Британ империясы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ Тег: Mobile edit Mobile web edit |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
93-жол:
2-дүниежүзілік соғыс Британ империясына күйрете соққы берді. [[Жапония]]мен соғыс нәтижесінде Англияның Оңтүстік-Шығыс [[Азия]]дағы отарларында ұлт-азаттық соғыс қатты күшейіп, соғыстан кейін іле-шала Үндістан мен Пәкстан, Бирма мен [[Цейлон]] тәуелсіздікке қол жеткізді. 50 — 60-жылдары күрт күшейген ұлт-азаттық қозғалыстар нәтижесінде Британ империясына кіретін [[Азия]] мен [[Африка]] елдері түгелге жуық тәуелсіздік алды. Бірақ, бұрыннан қалыптасқан саяси-экономикалық байланыстардың үзілуі, жаңадан тәуелсіздік алған елдерді өз ішінде дағдарысқа ұшыратты. Діни қақтығыстар, тайпалар арасында қақтығыстар күшейді. Бөлініп шыққан елдермен өзара байланысты үзіп алмас үшін әрі саяси-экономикалық үстемдікті сақтау мақсатында Британ Достастығы құрылды. Өз ішіндегі қақтығыстарды өршітпеу үшін және экономикалық байланыстарды үзіп алып, елді дағдарысқа ұшыратпас үшін бұрынғы отарлардың көпшілігі өз еріктерімен досдастыққа мүше болды. Бұл достастыққа кіретін елдер сөз жүзінде болса да Ұлыбритания королевасын ел басшысы ретінде мойындайды және өзара тығыз экономикалық байланыстар орнатқан.
== Шолу ==
Британ империясы екі жүз жылдан астам уақыт бойы дамыды. [[ХХ ғасыр]]дың басы алып мемлекеттің кеңеюінің шарықтау шегі болып саналады. Осы уақытта барлық континенттердегі әр түрлі аумақтардың әртүрлілігін «күн ешқашан шықпайтын империя» империя деп атаған<ref>[[https://ru.wikipedia.org/wiki/Британская_империя#refJackson2013]], pp. 5-6.</ref>.
Қоныстандыру мен жаулап алудың кең кезеңдері [[сауда]] мен [[дипломатия]]ның салыстырмалы бейбіт кезеңінен басталды. Империя британдық технологияны, сауданы, [[ағылшын тілі]]н және үкіметті бүкіл әлемге таратуға көмектесті. Империялық [[гегемония]] [[Ұлыбритания]]ның экономикалық өсуі мен көптеген елдердің саясатына ықпалы үшін өте маңызды. Колониялардың құрылымынан британдық империяның әсері бір мәнді болмағаны анық. Колония ағылшын тілін енгізді, бұл Ұлыбританиядан үлгі алған әкімшілік-құқықтық негіз. Біріккен Корольдікті [[отарсыздану]] кезінде парламенттің [[демократия]]сын және бұрынғы колонияларда әр түрлі жетістіктермен болса да, заңдылықты енгізуге әрекет жасалды. Колониялардың көпшілігі [[Ұлттар достастығы]] империяны психологиялық тұрғыдан ауыстырады деп шешті.
Британдық отарлар ең алдымен Ұлыбританияның экономикалық мүдделеріне қызмет етті. Тәуелсіз экономиканы қалыптастыру үшін инфрақұрылым эмигранттардың колонияларында құрылғанымен, [[Африка]] мен [[Азия]]ның тропикалық аймақтарында олар тек шикізат жеткізушілердің рөлін атқарды және инфрақұрылымның минималды бөлігін алды. Қазіргі кезде көптеген дамымаған елдердің ([[ағылшын тілі|ағыл.]] Less developed countries) экономикасы көбінесе шикізат экспортына тәуелді.
Британ Империясы [[англо-саксондар]]дың этникалық ерекшелігіне, жаулап алушылар нәсілінің үстемдік принципіне негізделген. Британдық отаршылдық құқықтың негізгі тіректерінің бірі — әртүрлі [[этникалық топ]]тар арасындағы қақтығыстар отаршылдық үстемдікті сақтауға қызмет етті. Бұл классикалық "[[бөліп ал да биле]]" қағидасы қазіргі заманғы көптеген қақтығыстардың себебі болып табылады, мысалы, [[Солтүстік Ирландия]], [[Үндістан]], [[Зимбабве]], [[Судан]], [[Уганда]] немесе [[Ирак]]. Кәдімгі мысал [[Кения]]дағы [[Мау-Мау көтерілісі]] 1952 жылдан 1957 жылға дейін, сол кездегі шағын көтерілістер дамыған тайпалардың қанды соғыстарына айналды. Жалпы алғанда, 22 ақ адам қайтыс болды, ал байырғы тайпаларда 18000-нан 30000-ға дейін құрбан болды.
== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
[[Санат:Тарих]]
| |||