Қазақ халық музыкасы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
18-жол:
Қазақ музыкасы ауызекі дәстүрге негізделген суырып салмалық өнермен қатар жеке өнер саласы, тіпті ілім ретінде де қалыптасып келеді. Ертедегі [[орхон-енисей]] жазбалары, орта ғасырлардағы [[Қорқыт]], оғыз еліндегі қобыз культі туралы деректер түркі тайпаларының музыкалық мәдениетінен хабар береді. Одан бергі жерде [[әл-Фараби]], [[Ибн-Сина]], [[Әбдірахман Жәми]], [[Дәруіш Әли]], т.б. көптеген шығыс ойшылдарының музыка өнеріне қатысты теориялық еңбектері де болған. Фарабидің “Музыканың ұлы кітабы” күні бүгінге дейін ғылыми мәнін жоймаған, әлі де толық зерттеліп болмаған мұра. Мұның өзі қазақ музыкасының бірде шаманизм, бірде зороастризм, бірде ислам мәдениетінің аясында қалыптасып келгенін аңғартады. 15 – 18 ғасырлырдағы жыраулық өнер тудырған эпик дәстүрдің Қазақ музыкасынан алатын орны ерекше.
[[Қазақ]] халқының осы қалыптасу кезеңінде ұлттық болмысымызға тән музыкалық ырғақтар, екпіндік ерекшеліктер көріне бастаған. Қазақ музыкасының өзіндік ерекшелігі – синкреттілігі. Поэзия мен музыка мақамның бірлігіне негізделген ән-жырлардың келе-келе дараланып, екі түрлі өнер арнасына жіктелгені мәлім. Бірі – ән өнері, екіншісі – күйшілік дәстүр. Осы негізде 19 ғасырда қазақ даласында екі түрлі халықтық кәсіби-музыкалық дәстүр қалыптасқан. Бірі – [[Ықылас]], [[Сарымалай]], [[Құрманғазы]], [[Дәулеткерей]], [[Қазанғап]], [[Сейтек]], [[Сүгір]], [[Тәттімбет]], т.б. өнерпаздар бастаған күйшілер тобы болса, екіншісі – [[Біржан]], [[Ақан сері|Ақан]], [[Мұхит]], [[Мәди Бәпиұлы|Мәди]], [[Жаяу Мұса]], [[Естай]], [[Үкілі Ыбырай]], [[Абай]], [[Нартай Бекежанов|Нартай]], [[Майра]], т.б. сал-серілерден арқау тартатын әншілік өнер. 19 – 20 ғасырларда айырықша дамыған домбыра күйлері өз кезегінде екі түрлі нақыштық ерекшелігімен дараланады. Бірі – кең ауқымды төкпе, екіншісі – сырлы да өрнекті шертпе [[күй]] үлгілері. Әрине, қазақ халқының музыкалық мәдениетін сөз еткенде [[домбыра]] күйлерін бұл екі дәстүрмен ғана шектеуге болмайды. Ел арасынан шыққан кәсіби күйшілердің өз үні, өз мәнері, орындау ерекшеліктері бар.
19 ғасырдың аяқ шенінен бастап қазақ музыкасы шет ел және орыс саяхатшыларының назарына ілікті. П.Георги, В.
XIX ғасырдың екінші жартысы Қазақстанның музыка өнерінің гүлденген дәуірі болды. Бұл кезеңде өмір сүрген көптеген аса көрнекті кәсіби композитор-әншілер мен күйшілердің шығармалары халықтың музыкалық классикасының негізін құрады. Көптеген халық композиторлары өз заманындағы білімді адамдар еді; олардың бәрі дерлік хат танитын, кейбіреулері орыс тілі мен араб тілін білетін, бірақ өз шығармаларын нотаға түсіріп жаза алмайтын еді.<ref>http://www.tarih-begalinka.kz/kk/history/modern/history/ Тарихи хроника</ref>
| |||