Мирсаид Хайдарғалиұлы Сұлтанғалиев: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
толықтыру, нақтылау |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
26-жол:
== Өмірбаяны ==
Мирсаид Сұлтанғалиев 1892 жылдың 13 шілдесінде [[Үфі губерниясы]]ның [[Істерлітамақ уезі]]ндегі Қырмысқалы ауылында дүниеге келді
1917 жылдың мамыр айында Мәскеудегі [[Бүкілресейлік мұсылмандардың бесінші съезі|Бүкілресейлік мұсылмандардың съезі]] мен ол сайлаған Бүкілресейлік мұсылман Кеңесінің жұмысына белсенді түрде қатысады. Шілде айында Қазанға қайтып оралады, Молланұр Уахитовпен бірге Петерборда Мұсылман социалистік комитетінің негізін қалап, атқарушы комитеттің хатшысы атанады. 1917 жылдың қарашасынан бастап РСДЖП(б) мүшесі<ref name= "турк"/>. Ұлттар істері бойынша Халық комиссариатының (Наркомнац) мұсылман бөлімі басшылығының мүшесі, оның хатшысы — [[Мұстафа Субхи]].
34-жол:
Сұлтанғалиев 1920 жылдары қалыптаса бастаған сталиндік ұлт саясатына қарсы шықты<ref name= "турк"/>, оның ой-пікірлері [[Иосиф Виссарионович Сталин|Иосиф Сталинге]] ұнамады. 1923 жылы [[Владимир Ильич Ленин|Ленин]] науқасқа шалдыққан кезде Мирсаид Сұлтанғалиев партия қатарынан шығарылып, 4 мамырда тұтқындалды. «Сұлтанғалиевшылар» ({{lang-ru|«султангалиевщина»}}) деп жала жабылған оның көптеген ізбасарлары да осындай жағдайға тап болды.
Көп уақыт өтпей Сұлтанғалиев бостандыққа шығып, 1923 жылдың қыркүйегінен бастап 1928 жылдың қаңтарына дейін КСРО кооперация жүйесінде қызмет атқарды. 1928 жылдың 12 желтоқсанында «контрреволюциялық ұйым» құрды деген айып тағылып, Сұлтанғалиев қайтадан қамауға алынады. 1930 жылдың 28 шілдесінде «ұлтшыл ауытқушылық» ({{lang-ru|«национал-уклонизм»}}) үшін ату жазасына кесіледі. Кейінірек жазасы «жұмсартылып», 1931 жылдың 13 қаңтарында жазасы 10 жыл лагерлерге ауыстырылды. 1934 жылы ол қайтадан босатылып, [[Саратов]] қаласында тұруға рұқсат алды. 1937 жылдың 19 наурызында соңғы рет қамауға алынып, 1939 жылдың 8 желтоқсанында КСРО Жоғары сотының әскери коллегиясы РКФСР Қылмыстық кодексінің 58-1а, 58-2 және 58-11 баптарының негізінде{{sfn|Султанбеков Б. Ф., Шарафутдинов Д. Р.|2002|беттер=423}} оны «халық жауы» ретінде ату жазасына кесті<ref name= "турк"/>. Бұл үкім 1940 жылдың 28 қаңтарында Мәскеуде іске асырылды{{sfn|Султанбеков Б. Ф., Шарафутдинов Д. Р.|2002|беттер=423}}<ref>{{кітап|авторы=Султанбеков Б. Ф.|тақырыбы=Татарстан, ХХ век: События, документы, публицистика|сілтеме=https://books.google.kz/books?id=WXNpAAAAMAAJ|бапасы=Тарих|жыл=2003|isbn=9785941131839}}</ref>.
Мирсаид Сұлтанғалиев тек 1989 жылы ақталды<ref name= "турк"/>.
45-жол:
* {{кітап|авторы=Султан-Галиев М.|тақырыбы=Избранные труды|сілтеме=https://books.google.kz/books?id=pdQvAAAAMAAJ|бапасы=Гасыр|жыл=1998|барлық беті=719|isbn=9785930010015}}
* {{кітап|авторы=Сагадеев А. В.|тақырыбы=Мирсаит Султан-Галиев и идеология национально-освободительного движения: научно-аналитический обзор|сілтеме=https://books.google.kz/books?id=LR4fAAAAMAAJ|бапасы=ИНИОН АН СССР|жыл=1990|барлық беті=141|isbn=}}
* {{кітап|авторы=Султанбеков Б. Ф., Шарафутдинов Д. Р.|тақырыбы=Неизвестный Султан-Галиев: рассекреченные документы и материалы|сілтеме=https://books.google.kz/books?id=oEojAQAAIAAJ|бапасы=Татарское книжное издательство|жыл=2002|барлық беті=458|isbn=9785298011310|ref=Султанбеков Б. Ф., Шарафутдинов Д. Р.}}
[[Санат:Сталиндік репрессия құрбандары]]
|