Симметрия

Симметрия (грекше symmetrіa — мөлшерлес) — кеңістікте  жазықтығына қатысты (жазықтықтағы а түзуіне қатысты) бейнелеу. 1) Тар мағынасында, кеңістіктің әрбір М нүктесін, ММ кесіндісі  жазықтығына (а түзуі) перпендикуляр болатындай және онымен қиылысқанда қақ бөлінетіндей бір М нүктесіне түрлендіру.  жазықтығы (а түзуі) симметрия жазықтығы (осі) деп аталады. Симметрияның бұл түрін айналық шағылу деп атайды. 2) Кең мағынадағы симметрия — пішінінің біршама дұрыстығын, яғни оның шағылу мен қозғалыс түрлендірулерінде өзгеріссіз қалатын элементтерін сипаттайтын геом. фигураның қасиеті. Мұндай түрлендірулердің жиыны симметриялар тобын (группасын) құрастырады. Симметрияның қарапайым 3 түрі бар. Олар: центрлік симметрия, осьтік симметрия және жылжыту симметриясы. Центрлік симметрияда жазықтықтың кез келген М нүктесі ММ кесіндісі О нүктесі арқылы өтіп және қақ бөлінетіндей М нүктесіне түрлендіріледі. Осьтік симметрияда (немесе n-ретті түзуге қатысты симметрия) фигура кез келген түзудің төңірегінен (симметрия осі) бұрышқа айналып өзіне беттестіріледі. Жылжыту симметриясында фигура өзіне кез келген бір түзудің бойымен (жылжыту осі) белгілі бір кесіндіге жылжытылып беттестіріледі. Осьтік симметрияда кесіндінің ұзындығы сақталады, бірақ фигураның жиек сызығында болатын қозғалыс бағыты өзгеріп, бұрынғысына қарама-қарсы болып шығады. Симметрия арқылы түзуді түрлендіргенде түзу шығады, оське перпендикуляр түзулер өз орындарында қалады. Симметрия осінің өзі — өзгермейтін түзу, оның әрбір нүктесі — екі еселі нүкте. Осьтік симметрия ұғымы геом. салу есептерінде, жұп функциялардың графиктерін салуда, мата бетіне түсірілетін өрнектерде, кестелер мен оюларда, кескіндеу өнерінде, кристаллографияда, архитектурада, физикада, т.б. ғылымдарда жиі қолданылады. 3) Жалпы мағынада алғанда симметрия — математика немесе физика нысандар құрылымының оларға қолданылатын түрлендірулерге қарағанда тұрақты болуы.

Пайдаланған әдебиет

[[Санат:]]