Қосмекенділер: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Қазіргі уақытта Қ. 25-30 тұқымдастарының 4000 дейін түрі белгілі. [[ТМД]]-да 13 тұқымдастың 34 түрі таралған. Олардың көпшілігі суда көбейеді. Көпшлігі жұмыртқа салады, бірақ кейбір түрлері тірі туады немесе жұмыртқада тірі туады. Дамуы өзгеріспен өтеді. Бақашабақтары ересектеріне ұқсамайды. Ересектері омыртқасыздармен, бақашабақтары несекомдармен және өсімдіктермен қоректенеді. Қосмекенділер табиғатта өте маңызды экожүйе мүшесі, өйткені олар көптеген жәндіктердің санын реттеумен қатар өздеріде басқа жануарлардың азықтық қоры болып есептеледі. Көптеген түрлер саны күрт төмендеуде. Оның басты себебі су қоймаларының ластануында. ХТҚО-ның Қызыл кітабына 41 түр, [[КСРО]] Қызыл кітабына 9 түрі енгізілген.<ref>Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: [[Биология]] / Жалпы редакциясын басқарған профессор Е. Арын – [[Павлодар]]: [[2007]] - 1028 б. ISBN 9965-08-286-3</ref>

 

Қосмекенділер Антарктида мен Гренландиядан өзге жерлердің бәрін мекен етеді. Олар құрлықта да, суда да кездеседі. Құрлықта тіршілік ететін қосмекенділердің үш тобының ең көп тарағаны – бақалар. Олар барлық жерде – шөл далаларынан бастап, тропикалық ормандарда, шалшықтар мен биік тау шалғындарында тіршілік етеді. Құрлықта олар ылғалды жапырақ жабындысы мен тау жыныстарының астын паналайды. Аяқсыз қосмекенділер өзен жағалауларында, тау жыныстарының жарықшақтарының астында, су деңгейінен 3000 метр төмен жерлерде кездеседі.

 

Кейбір қосмекенділер балықпен, ірі қосмекенділер кесірткемен, тышқандармен қоректенеді. Кейбір түрлері кішкене балықтарды қорек қылады. Тропиктік аймақтардағы ірі бақалар жыландар мен кішкене сүтқоректілерді азық етеді. Саламандралар құрттарды, жәндіктерді, шырышты ұлуды, қырықаяқты, өрмекшілерді, сүліктерді және қосмекенділердің жұмыртқаларын жейді. Аяқсыз қосмекенділер термиттер, құрттар және жәндіктердің дернәсілін өз қорегі ретінде пайдаланады. Су балдырлары мен басқа өсімдіктер – дернәсіл күйіндегі қосмекенділер азығының бір бөлігі.

 

Ылғалды тропиктік климатты аймақтарда ауа райы барлық мезгілде – жылы. Қосмекенділер бұл жерде өздерін дүниежүзінің өзге аймағымен салыстырғанда мейлінше жайлы сезінеді. Шөлдер мен саванналарда айлап жауын жаумауы мүмкін. Мұндай кезеңдерде қосмекенділер үшін тіршілік ету жағдайы қиындайды. Бұл өңірлерді мекен ететін қосмекенділер денесінде ылғалды сақтап қалу үшін топырақ не балшықтың астына, апандар мен ағаш тамырларының астына жасырынады. Солтүстік аймақтарда қосмекенділер суық пен аштықтан сақтану үшін маусымдық ұйқыға кетеді

 

 

== Дереккөздер ==

{{дереккөздер}}