Тұтқырлық: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
YenlikMaman (талқылау | үлесі) Бөлімдерге және абзацтарға бөлдім |
YenlikMaman (талқылау | үлесі) ш →Кіріспе бөлімін өңдеді: Сөздердің жазылу стилін өзгерттім |
||
3-жол:
'''Тұтқырлық''' – [[Сұйықтық|сұйықтар]] мен [[Газ|газдардың]] негізгі қасиеттерінің бірі. Мысалы, машиналарды майлау үшін жанармайды алдын ала тұтқырлығына қарап таңдап алады. Сұйық тұтқырлығының [[Температура|температураға]] байланыстылығы өте күшті болады. Себебі сұйықтың температурасы жоғарылап кризистік температураға жеткенде (мысалы, суды алсақ ол 100с°-та қайнап буға айналады) басқа фазаға өтеді. Әсіресе майлар тұтқырлығының тәуелділігі күшті , мысалы, температурасы 180 С°-тан 400 С°-қа дейін көтерілгенде кастор майының тұтқырлығы төрт еседей кемиді.
Барлық нақты сұйықтардың бір қабаты екінші қабатымен салыстырғанда орын ауыстырса, онда азды-көпті [[үйкеліс күші]] пайда болады. Шапшаңырақ қозғалатын қабат тарапынан жай қозғалатын қабатқа үдетуші күш әсер етеді. Керісінше, жай қозғалатын қабат тарапынан шапшаң қозғалатын қабатқа бөгеуші күш әсер етеді. Бұл күштер ішкі үйкеліс күштері деп аталады, олар қабаттардың бетіне жүргізілген жанама бойымен бағытталады. Ішкі үйкеліс күшінің шамасы сұйық ағысының (v) [[Жылдамдық|жылдамдығы]] бір қабаттан екінші қабатқа көшкенде қаншалықты шапшаң өзгеретіндігіне тәуелді және қарастырылып отырған сұйық қабаты бетінің (S) [[Аудан (геометрия)|ауданы]] неғұрлым үлкен болса, соғұрлым зор болады. Мысалы, бірінен-бірі (Δh) қашықтықтағы сұйықтың екі қабаты v1 және v2 жылдамдықпен ақсын (v1- v2=Δv) делік. Қабаттардың (Δh) [[Арақашықтық|арақашықтығын]] өлшегенде бағыт сол қабаттардың ағыс жылдамдығына [[перпендикуляр]] болсын. Сонда Δv/Δh шамасы бір қабаттан екінші қабатқа көшкенде жылдамдықтың қаншалықты шапшаң өзгеретіндігін көрсетеді, оны жылдамдық градиенті деп атайды. Ньютон алғаш рет сұйықтың екі қабатының арасындағы үйкеліс күші жылдамдықтар айырымы мен жанасып тұрған сұйық қабаттары бетінің ауданына [[Тура пропорционал шамалар|тура пропорционал]] және сол қабаттардың ара қашықтығына [[Кері пропорционал шамалар|кері пропорционал]] екендігін дәлелдеді.
Тұтқырлық коэффициенті неғұрлым үлкен болған сайын сұйықтың идеал сұйықтан айырмашылығы мен үйкеліс күші соғұрлым үлкен болады.
9-жол:
Тұтқырлық коэффициенттің өлшемділігі:
''η=ML-1T-1''
Тұтқырлық динамикалық коэффициенті ''\frac{H/c}{m^2}'' -пен өлшенеді, яғни жылдамдық градиенті – ''1\frac{H/c}{m^2}.'' Бетінің ауданы 1 м2 сұйық қабаттарының әсерлесу кезіндегі тұтқырлық күші 1 Н болады. Әдетте η коэффициентін тұтқырлықтың ''абсолюттік коэффициенті'' деп атайды. Ал осы коэффициенттің берілген сұйықтың тығыздығына (ρ) қатынасы тұтқырлықтың ''кинетикалық
Бұл тұтқырлық коэффициентіне кері шама, яғни 1/η – ''аққыштық коэффициенті'' деп аталады.
Тұтқырлықтың СИ системасындағы өлшем бірлігі <u>1 Па*с,</u> СГС системасындағы тұтқырлық өлшем бірлігі [[пуаз]] деп аталады:
| |||