Зороастризм: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
+iwiki |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
[[Сурет:Zoroaster 2.jpg|thumb| alt=A.| ''[[Заратуштрашылдық]]''.]] '''Заратуштрашылдық''', [[зороастризм]] – [[Заратуштра]] негізін салған ең көне діни және философиялық ілім.
Осыдан 3000 жыл бұрын Ортf Азияда пайда болып, кейін Иран, Ауғанстан, Үндістан, Ирак, Таяу Шығыс елдері аумағына таралған. Қасиетті кітабы – [[“Авеста”]]. Заратуштрашылдық ізгілік пен қараулықты бір-біріне қарама-қарсы қоя отырып, дүниедегі барлық процестерді осы “мәңгілік екі бастаудың” күресімен байланыстырады. Бір ғана Жаратушы Ие – Ахура Маздаға сиынуды уағыздайды. Оттың адам баласының бойын тазартудағы рөлін жоғары бағалайды.<ref>[[Бойс М., Зороастриицы. Верования и обычаи, М., 1988]]</ref>
==Заратуштрашылдықтың пайда болуы==▼
Зардұштшылық діні әлде бір жаратушы бар екенін, от оның бейнесі екенін айтады, сол үшін де олар маздаған отқа табынады. Авестадағы басты ұғым ''Мазда'' [[қазақ тілі]]ндегі ''маздаған'' отпен байланысты дейді, қазақ этимологтары. Ол ғана емес, батыс тіл танушылары үшін түсініксіз болып келген Авеста сөздері қазақ тілінде, [[түп түркілік тіл]]нде өзінің әуелгі мағынасын шығарып сарнап кетеді. Сондықтан да Авеста зерттеуші қазақ ғалымдары қазақ аңыздарында айтылатын Бабай түкті шашты әзіз бабаны осы Зардұшт пайғамбармен бір адам деген ойды алға қояды.
▲==Заратуштрашылдықтың пайда болуы==
Заратуштрашылдықтың пайда болуы туралы ғылымда екі түрлі көзқарас қалыптасқан. Бірінші көзқарас бойынша, Заратуштрашылдық Батыс Иранда, негізінен, [[Мидия]да пайда болып, олардан парсылар қабылдаған, парсылар арқылы бүкіл шығысқа таралған. Бұл көзқарас “Авеста” мен Заратуштрашылдықтың пайда болуының “батыстық” немесе “мидиялық теориясы” деп аталады. Бұған қарама-қарсы екінші көзқарас – Заратуштрашылдық пен “Авестаның” пайда болуының “шығыстық” немесе “бактриялық” теориясы. Бұл теория бойынша, Заратуштрашылдық [[Бактрияда]] пайда болып, кейін батысқа, Мидия мен Парсы еліне таралған. “Авестадағы” деректер, діни-мифологиялық сюжеттер ондағы жырлардың Орта Азияда дүниеге келгенін айғақтайды. <ref>[[Маковельский А.О., Авеста, Баку, Известия АН АзССР, 1960]]</ref>Орыс ғалымы И.С. Брагинский “Авестада” батыс ирандықтардың діни ерекшеліктерін сипаттайтын ешқандай белгі жоқ екендігін атап көрсетеді. Санкт-Петербургтік ғалымдар С.Г. [[Кляшторный]] мен Т.И. [[Сұлтанов]] “Авестада” баяндалатын тарихи оқиғалар Каспий мен Арал теңіздерінің маңында, Әмудария, Сырдария және Еділ өзенінің бойында орын алған деп тұжырымдайды. “Авестада” Заратуштра сиынған Ахура Мазда құдайға табынуға қарсы шыққан Қазақстан мен Орт. Азияның көшпелі тайпаларының бәрі “турлар” деп аталған. Кейбір зерттеушілер “тур” халқын грек деректемелері бойынша кеінгі массагеттермен, яғни сақ тайпасымен байланыстырады. Ресей шығыстанушысы В.И. Абаевтың пікірінше, сақтардың басым көпшілігі Заратуштрашылдықты қабылдамаған. <ref>[[Брагинский И.С., Из истории таджикской и персидской литературы, М., 1972]]</ref>Алайда олардың бір бөлігі Заратуштра ілімін қабылдап, оны алтайлықтар арасына таратты. Кейін бұл ілім бір құдайға сиынудың бастауы болған [[тәңіршілдік]] сенімге негіз болып қаланған.[[Сурет:Yasna 12 1.jpg|thumb| alt=A.| ''[[Авеста]]''.]]
==Заратуштрашылдықтың тарихын төрт кезеңі==
Абаев Заратуштрашылдықтың тарихын төрт кезеңге бөледі:
# ежелгі Заратуштрашылдық;
Line 19 ⟶ 21:
== Пайдаланған әдебиет==
<references/>
* Оспанов Сапар Иманғалиұлы ''Жаратушы елде Заратуштра қалай деді'', Атамұра баспасы, Алматы, 2003 ж.
==Ұқсас мақалалар==
Line 25 ⟶ 28:
{{stub}}
{{wikify}}
[[Санат: Философия]]
[[Санат:Дін]]
{{Link FA|pl}}
| |||