Қожа Ахмет Ясауи кесенесі: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

[[File:Turk22.jpg|thumb| alt=A.right| ''[[Йассауи, Қожа Ахмет|Қожа Ахмет Йассауи кесенесі]]''.]]

Бұл кесене XIҮ ғасырдың аяғында [[Ақсақ Темір|Ақсақ Темірдің]] бұйрығымен [[Түркістан қаласы|Түркістан]] қаласында [[Йассауи, Қожа Ахмет|Қожа Ахмет Иассауи]] қабірінің басына тұрғызылған. Қожа Ахмет Иассауи - мұсылман әлеміндегі ірі тұлға, әулие, ақын. Оның өмірі мен шығармашылығы барша ұрпаққа өнеге. Сондықтан әулие тұлғаға қазақ халқы және барша түркі халықтары зиярат етеді. Еліміздегі саулет өнерінің ғажайып ескерткіштерінің бірі болып саналатын кесененің ені - 46,5 м, ұзындығы - 65 м.
[[File:Turkestan.jpg|thumb|right|200px|Қожа Ахмет Иассауи кесенесі]]
Қожа Ахмет Иассауи кесенесі мешіт, медресе қызметін де атқарған. Кесененің үш қабырғасының үстіңгі жағында [[Құран]] Кәрім сүрелері мен аяттары жазылған. Жазулар көгілдір қышпен өрнектелген. Жазулардан «Алла», «Мухаммед», «О, жарылқаушы», «Билік Аллада», «Алла менің әміршім», «һижраның 800 жылы» деген сөздерді оқуға болады. Бүкіл құрылыстың мағыналық кіндігі - қабірхана ортасында Қожа Ахмет Иассауиге құлпытас қойылған.
[[File:Комплекс Ахмеда Ясави; казан.jpg|thumb|right|200px| Кесене ортасындағы [[Тайқазан]]]]Кесене мешітінің 16 терезесі, қос қабат күмбезі бар. Мешіттің батыс жақ қабырғасына [[Мекке|Меккедегі]] Қағба іспетті 3,5-2,5 метрлік мозаикалық михраб орнатылған. Кесененің оңтүстік-батыс жағындағы Аллаға құлшылық етуге арналған жерасты ғибадатханалары Иассауидің тірі кезінде жасалып, кейін қайта жаңғыртылған. Кесенеде және төңірегінде қазақтың атақты адамдары ([[Жолбарыс хан]], [[Есім хан]], [[Абылай хан]], Қаз дауысты [[Қазыбек би]], [[Жәнібек батыр]], т.б.) жерленген.

Ені – 46,5 м, ұзындығы – 65 м. Күйдірілген шаршы кірпіштен өрілген. Кесене жобасының ерекшелігі – онда Орталық Азия сәулет өнерінде бұрын-соңды ұшыраспаған шатыр жабу тәсілдері қолданылған. Кесенеде аса үлкен портал (ені – 50 м-ге жуық, порталдық арканың ұзындығы – 18,2 м), бірнеше күмбез, 35 бөлме бар, биіктігі – 37,5 м, сыртқы қабырғалардың қалыңдығы – 1,8 – 2 м. Кесененің үш қабырғасының үстіңгі жағымен өтетін эпиграфтық фризде [[Құран]] Кәрім сүрелері мен аяттары жазылған. Жазулар көгілдір қышпен өрнектелген. Жазулардан “Алла”, “Мұхаммед”, “О, жарылқаушы”, “Билік Аллада”, “Алла менің әміршім”, “һижраның 800 жылы” деген сөздерді оқуға болады. Қоладан соғылып, алтын, күміс жалатылған есік тұтқалары мен алты [[шырағдан]] да сәулет өнерінің інжу-маржандарының қатарына жатады. Бұларда оны жасаушы исфаһандық шебер [[Тадж әд-Дин Изеддин|Тадж әд-Дин Изеддиннің]] есімі жазылған. Қола шырағдандағы жазулар һижраның 799 ж.
[[File:DSC05147 кудукхана.jpg|thumb|right|200px|Кесене ішіндегі [[Құдықхана]]]]20-рамазанында жасалғандығын көрсетеді. Бүкіл құрылыстың мағыналық кіндігі – [[қабірхана]] ортасында Қожа Ахмет Йассауи геЙассауиге [[құлпытас]] қойылған. Қабірхана есігі жұқа темірмен қапталып, оған алтынмен жазулар түсірілген. Кесене мешітінің 16 терезесі, қос қабат күмбезі бар. Мешіттің батыс жақ қабырғасына Меккедегі [[Қағба]] іспетті 3,5 – 2,5 м-лік мозаикалық михраб орнатылған. Кесененің жанындағы Аллаға құлшылық етуге арналған жер асты ғибадатханалары Йассауи дің тірі кезінде жасалып, кейін қайта жаңғыртылған. Кесенеде және оның төңірегінде қазақ халқының атақты адамдары ([[Жолбарыс хан]], [[Есім хан]], [[Абылай хан]], [[Қаз дауысты Қазыбек би]], [[Жәнібек батыр]], т.б.) жерленген.

*[[1864]] ж. Түркістан қаласын жаулап алған [[Ресей]] отаршылары кесененің 11 тұсына зақым келтірген.

*[[1978]] ж. қыркүйекте Қожа Ахмет Йассауи республикалық мұражайы ашылып, 1989 ж. 28 тамызда ''“Әзірет Сұлтан қорық-мұражайы”'' ұйымдастырылды.

*[[2003]] ж. маусымда [[Париж|Парижде]] өткен ЮНЕСКО-ның 27-сессиясында [[кесене]] дүниежүзілік мәдени мұралар тізіміне енгізілді. <ref name=”source1”> “Балалар Энциклопедиясы”, V-том </ref><ref> Отырар. Энциклопедия. – Алматы.