Бенджамин Франклин: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Франклин Бенджамин''' (Вениамин) (17.1.1706, [[Бостон]] — 17.4.1790, [[Филадельфия]]) — американ ағартушысы, мемлекет қайраткері, ғалым. 1724 — 1726 ж. [[Лондон|Лондонда]] тұрған. 1727 ж. Филадельфияда өзінің жеке баспаханасын ашқан. Бос уақытын оқуға арнап, өз заманының білімді азаматына айналған. 1729 — 1748 ж. [[Пенсильвания газеті|“Пенсильвания газетін”]], 1732 — 1758 ж. [[Кедей Ричардтың альманахы|“Кедей Ричардтың альманахы”]] жылдық журналын шығарды. Филадельфиядағы ағылшын отарында алғашқы көпшілік кітапхананың (1731), Американ философиялық қоғамының (1743), Филадельфия академиясының (1751) негізін қалады. 1737 — 1753 ж. Пенсильвания почтмейстері, 1753 — 1774 ж. бүкіл [[Солтүстік Америка|Солтүстік Америкадағы]] ағылшын отарларының почтмейстері болды. Франклин 1754 ж. Олбандағы отар өкілдерінің бірінші конгресін шақырудың бастамашысы болып, онда отарларды біріктірудің жоспарын ұсынды. 1757 — 1762 және 1765 — 1775 ж. Лондонда Солтүстік Америкадағы отарлардың уәкілі болды. Солтүстік Америкадағы тәуелсіздік жолындағы соғыс (1775 — 1783) басталысымен отанына оралып, америка халқының күресіне белсене қатысты. 1775 ж. мамырда 2-Құрлықтық конгреске сайланып, [[АҚШ|АҚШ-тың]] Тәуелсіздік декларациясын (1776) дайындауға қатысты. 1776 — 1785 ж. Франклин АҚШ-тың [[Париж|Париждегі]] өкілі болып, АҚШ-тың халықар. жағдайын нығайтуға үлес қосты. Оның қатысуымен және ықпалымен Америка-француз одағы туралы шартқа (1778), Версаль бітім шартына (1783) қол қойылып, нәтижесінде Ұлыбритания АҚШ-тың тәуелсіздігін таныды. 1785 ж. Пенсильвания штатының заң шығаратын жиналысының президенті болып сайланды. 1787 ж. ол АҚШ конституциясын демократияландыруға, құлдықты жоюға шақырды, аз ұлттардың құқын қорғады. Франклин табиғат пен қоғамдағы оқиғалардың табиғи ағымына құдайдың араласуы туралы шіркеулік ілімді декистік (деизм) тұрғыда теріске шығары. Әлеум. ин-ттар (жекеменшік, мемлекет, т.б.) пайда болуының мәселесін Франклин табиғи құқ пен қоғамдық шарт тұрғысынан қарастырды. Экономикалық мәселелерді зерттей отырып, ол алғашқылардың бірі болып құн ережесін ұсынды. Жаратылыстанушы ретінде Франклин ең алдымен электрге арналған еңбектерімен танымал. Ол электр тогының біртектілігі теориясын жасады. Франклин атмосфералық электрді зерттеген ең алғашқы ғалымдардың бірі, жай тартқыштың құрылымын ұсынған. Франклиннің көптеген ғыл. жаңалықтары мен ғылымға сіңірген еңбегі халықар. деңгейде мойындалған. Ол бірнеше шетелдік академиялар мен қоғамдардың (соның ішінде [[Санкт-Петербург|Петербург]] ҒА-ның, 1789) құрметті мүшесі болып сайланды.<ref>[[Қазақ Энциклопедиясы|"Қазақ Энциклопедиясы"]], 9 том</ref><ref> Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Философия/жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын – Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ, 2006. ISBN 9965-808-82-1</ref>