Биогеохимия: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
2-жол:
'''Биогеохимия''' — биосферада организмдердің қатысуымен жүретін [[геохимия|геохимиялық]] процестерді зерттейтін [[ғылым]] саласы, геохимияның бір бөлімі. Тірі организм өз тіршілігінде түрлі химиялық элементтерді бойына сіңіреді, ал ол өлген соң бұл элементтер ыдырайды, шашырайды немесе белгілі бір орынға шоғырланады. [[Жер]] бетінде тірі организмдер біркелкі тарамаған, кейбір тіршілік ортасында олардың белгілі бір тобы көп жиылады. Бұған мұхиттар мен теңіздердегі [[планктон]], [[Құрлық|құрлықтағы]] қалың орман мен шалғындар, ылғалы мол қара топырақты жерлердегі [[шірінді]] мен [[шымтезек]], халықтың бір жерде тығыз, бір жерде сирек орналасуы мысал болады.
Тірі заттың негізгі массасы — өсімдіктерде. Олар жерге түсетін [[күн]] энергиясының 1%-ке жуығын сіңіреді. Биогеохимиялық процестердің қарқыны организмдердің шапшаң көбеюіне байланысты. Тірі дене құрамының негізгі массасы химиялық элементтердің аз ғана тобынан құралады. Бұларға [[биосфера]] жағдайында оңай қозғалып, тез қосылыстар түзуші: CO<sub>2</sub>, NH<sub>3</sub> сияқты газдар, су, H<sup>+</sup>, OH<sup>-</sup>, NО<sub>3</sub><sup>-</sup> — SО<sub>3</sub><sup>2-</sup>, PО<sub>4</sub><sup>3-</sup>, Na<sup>+</sup>, K<sup>+</sup> иондары, т.б. жатады. Организмдер [[тіршілік]] ортасында белгілі бір элементтер тобының [[химия|химиялық]] қосылыстарын ғана сұрыптап сіңіру арқылы геохимиялық функция атқарады. Олардың қаңқасын құруға [[кальций оксиді]] қатысады. Организмдердің тікелей қатысуымен [[диатомит]], [[әктас]], [[көмір]], [[мұнай]] пайда болады. Жасыл [[өсімдіктер]] [[фотосинтез|фотосинтезінен]] [[оттек]] бөлінеді. [[Микроорганизмдер]] [[темір]], [[марганец]], т.б. элементтер қосылыстарының тотығуына да қатысып, оларды тұндырады, сульфаттарды тотықсыздандырып, күкірттің биогендік кендерін түзеді. Тірі [[организм]] геохимиялық процестердің сипатын, элементтердің шоғырлану ортасын өзгертіп отырады. Тіршілік ортасы организмдер құрамына да әсер етеді, ал организмдер [[Химиялық элементтер|химиялық элементтердің]] биогендік шашырауына (миграциясына) себепші болады, олардың (көміртектің, оттектің) изотоптық құрамын да өзгертеді. Адамның [[атмосфера]], [[биосфера]] және жер қыртысының изотоптық құрамына тигізетін әсері ұдайы артып келеді. <ref>Орысша-қазакша түсіндірме сөздік: Ғылымтану. Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын- Павлодар: ҒӨФ «ЭКО», 2006. - 430 б. ISBN 9965-808-78-3 </ref><ref name=”source1”> “Қазақ Энциклопедиясы”</ref>
==Пайдаланылған әдебиет</span>==
<references/>
| |||