Орман: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

25 байт өшірілді ,  12 жыл бұрын
Түйіндемесі өңделмейді
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
4-жол:
[[File:Aerial View of Autumn Forest Colors.jpg|thumb|left| alt=A"[[ Күзгі орман]]''.]]
'''Орман''' – жер бетіндегі [[табиғи қорлардың]], оның ішінде өсімдіктер жамылғысының басты бір типі. Құрамында бір-біріне жақын өскен ағаштың бір немесе бірнеше түрлері бар табиғи кешен. Құрамы мен өсуіне қарай мәңгі жасыл, қылқанды, ақшыл қылқанды, күңгірт қылқанды, жапырақты, ұсақ жапырақты, жалпақ жапырақты, тропиктік, муссондық, мангрлық және т.б. ормандар деп бөледі. Орманның құрылымы ортаның физикалық-географиялық жағдайларына, өсімдіктердің түрлік құрамы мен биологиялық ерекшеліктеріне байланысты болады. Ол топырақ түзілуіне, климатқа, ылғал айналу процесіне және т.б. әсері көп, тропосферамен өзара белсенді әрекетте болады да, [[оттек]] пен [[көміртек|көміртектің]] алмасу деңгейін анықтайды (ең ірі орманды аймақтар атмосферадағы оттектің шамамен 50%-ын "өндейді"). Құрлықтың 27%-ынан астамын алып жатқан орман — [[географиялық ландшафт]] элементі. Орманда [[ағаш]], [[бұта]], шөптесін өсімдіктер, [[мүк]], [[қына]], т.б. өседі.<ref name="name"> Қазақ тілі термиңдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: География және геодезия. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. — 264 бет. ISBN 9965-36-367-6</ref>
[[Сурет:Map of Russia degree of afforestation.svg|thumb|left|]]
</Br>
</Br>
</Br>
</Br>
==Оңтайлы ормандылық==
'''Оңтайлы ормандылық''' (Оптимальная лесистость) — жергілікті жерде табиғи [[экология|экологиялық]] тепетендікті сақтаған немесе орта түзетін құрауыштардың біреуінің өзгермеген қалпын сақтауды қамтамасыз ететін ормандылық.<ref> Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі:Экология және табиғат қорғау/ Жалпы редакциясын басқарған – түсіндірме сөздіктер топтамасын шығару жөніндегі ғылыми-баспа бағдаламасының ғылыми жетекшісі, педагогика ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты А.Қ.Құсайынов.
– Алматы: «Мектеп» баспасы» ЖАҚ, 2002. – 456 бет. ISBN 5-7667-8284-5 </ref>
==Орманның адамзат коғамы үшін маңызы ==
'''Орман қорлары''' бүкіл биосферадағы тіршілік үшін, оның ішінде [[адамзат қоғамы]] үшін аса маңызды. Тиімді пайдаланған жағдайда өз-өзінен қайта қалпына келіп тұратын таусылмайтын табиғи қор. Орман ағаштарынан ''үйлер, тұрмысқа қажетті заттар, қағаз''т.б. алынады; Ормандағы ағаштардың арасында '''жидектер''' мен '''саңырауқұлақтар''' өсіп, өнім береді. Орманды аймақтарды паналап, қоректерін содан табатын ''жан-жануарлар мен жәндіктер'' көп.
 
==Орман зоналары==
Line 24 ⟶ 14:
''Орта Азия, Кавказ, Қазақстан'' аймақтарындағы Орман көлемі Ресейдегі Орман алқаптарының небәрі '''3 – 4%-н''' құрайды.
Аумағының кеңдігіне қарамастан қазақ жерінде Орманды жерлер көп емес. Оның басты себебі жеріміздің негізгі бөлігі ''құрғақ, жартылай шөл, шөлді'' аймақтарда орналасқандығы, ал Орман ағаштары негізінен ылғал мол түсетін алқаптарда өседі. Республика аумағындағы Ормандар және бұталар алып жатқан көлем 21,6 млн. га, бұл Қазақстан жерінің '''4,2%-ы''' ғана. Орман ағаштары республикада Солтүстік Қазақстанның [[орманды-дала зонасында]] және [[дала зонасының]] қосымша ылғал алатын ойпаңды жерлерінде өссе, ''оңтүстік пен оңтүстік-шығыстағы Қалба жотасы, Алтай-Сауыр, Солтүстік Тянь-Шань және Батыс Тянь-Шань тауларының'' ылғал мол түсетін орташа биік белдеулерінде өседі. Қазақстанның солтүстігіндегі '''шоқ-шоқ''' болып өсетін қайыңды орманды оңтүстікке қарай далалы алаптардағы біршама жерлерде өскен қарағайлы ормандар ауыстырады. Алтай-Сауыр тауларының теңіз деңгейінен '''500 – 2500 м''' биіктік аралығында қылқан жапырақты – қарағай, майқарағай, шырша, балқарағай, самырсын сияқты бағалы ағаштар өседі. Ал [[Солтүстік Тянь-Шань]] таулы алабының төменгі белдеуінде '''(600 – 1700 м)''' көбіне түрлі бұталар мен жалпақ жапырақты ағаштар өседі. Олардың басым бөлігін алма, өрік, жаңғақ, қарақат тәрізді жеміс-жидекті ағаштар құрайды. Биіктігі '''1500 – 3000 м''' белдеулерде негізінен қылқан жапырақты ағаштар өседі. Олардың негізгісі – жасы 300 жылға дейін, биікт. '''40 – 50 м-ге''', ал жуандығы '''2 м-ге''' жететін [[Тянь-Шань шыршасы]]. ''Батыс Тянь-Шань алабында – Талас Алатауы, Қаратау мен Өгем жоталарында'' негізінен жерге төселіп өсетін қылқан жапырақты арша ағашы, ал бұталардан – басқа жерлерде кездеспейтін алша, пісте, долана, таудың ортаңғы және төменгі белдеулерінде '''алма, грек жаңғағы, алмұрт, үйеңкі, өрік''' ағаштары өседі.
[[Сурет:Map of Russia degree of afforestation.svg|thumb|left|]]
 
==Оңтайлы ормандылық==
'''Оңтайлы ормандылық''' (Оптимальная лесистость) — жергілікті жерде табиғи [[экология|экологиялық]] тепетендікті сақтаған немесе орта түзетін құрауыштардың біреуінің өзгермеген қалпын сақтауды қамтамасыз ететін ормандылық.<ref> Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі:Экология және табиғат қорғау/ Жалпы редакциясын басқарған – түсіндірме сөздіктер топтамасын шығару жөніндегі ғылыми-баспа бағдаламасының ғылыми жетекшісі, педагогика ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты А.Қ.Құсайынов.
– Алматы: «Мектеп» баспасы» ЖАҚ, 2002. – 456 бет. ISBN 5-7667-8284-5 </ref>
==Орманның адамзат коғамы үшін маңызы ==
'''Орман қорлары''' бүкіл биосферадағы тіршілік үшін, оның ішінде [[адамзат қоғамы]] үшін аса маңызды. Тиімді пайдаланған жағдайда өз-өзінен қайта қалпына келіп тұратын таусылмайтын табиғи қор. Орман ағаштарынан ''үйлер, тұрмысқа қажетті заттар, қағаз''т.б. алынады; Ормандағы ағаштардың арасында '''жидектер''' мен '''саңырауқұлақтар''' өсіп, өнім береді. Орманды аймақтарды паналап, қоректерін содан табатын ''жан-жануарлар мен жәндіктер'' көп.
==Орманды алқаптар ==
[[File:GrouseMountainBC.JPG|thumb|Орман алқабы]]
2215

өңдеме