Ағыс: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
[[Сурет:Течение Кучерлы.jpg|thumb|right]]
'''Ағыс''' — [[Газ|газдың]] немесе [[Сұйықтық|сұйықтықтың]] жылжып орын ауыстыруы, нәтижедегі [[су]] өтімін белгіленген көлденең қималар арқылы немесе қималардың бір бөлігі арқылы тасымалдаушы су массаларының орын
== Ағыс ==
'''Ағыстың негізгі түрлері:'''
'''Басқа да түрлері:'''
* [[Ламинарлық ағыс]] — ламинарлық режім.
* [[Турбуленттік ағыс]] — турбулентті режім.<ref name=h1>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: [[Химия]]. Н.Нұрахметов, А.Ниязбаева, Р.Рысқалиева, Н.Далабаева. — [[Алматы]]: "Мектеп" баспасы, [[2007]]. — 336 бет. ISBN 9965-36-416-8</ref>
Ағыстың бірінші түрі тұйықтаушы тұстама арқылы (СЭС немесе бөгет суағары арқылы) өтетін, салалармен келіп құйылатын су [[масса]]ларымен байланысты. Ағындылық [[ағыс]] тек толық еңістік болған жағдайда ғана қалыптасады, яғни бұл ағыс тек гидростатикалық қысым градиентінің әрекетімен жүзеге асады, сондықтан оны градиенттік ағыс деп те атайды. Желдік ағыс жел әсеріне байланысты туындайды және тек судың беткі қабаты ғана желдің бағытымен ыға ағуына байланысты ығу ағысы деп аталады. [[Су]] бетінің қисаюынан туындайтын бұл ағысқа қарамақарсы компенсациялық (өтемдік) ағыс (желбөгеттік-желқумалық денивеляция) градиенттік (немесе градиенттік желдік) ағыс деп аталады; олар көбінесе суқойманың түптік қабатын қамтиды. Бір вертикалда ығу ағысы градиенттік қарамақарсы болған жағдайда оны аралас ағыс деп атайды. Суқоймалардың (көл, бөген) жеке бөлік теріндегі атмосфералық қысымның әр түрлі болуынан туындайтын ағысты да градиенттік ағыс дейміз. Конвекциялық ағыстар су массаларының қысымдық әртектілігінен туындайды. Егер суқойманың айтарлықтай телімдерінде ұзына бойлық [[қысым]] [[градиент|градиентін]] туғызатын орнықты тығыздықтық әркелкілік болса, онда градиенттік сипатқа ие өтемдік ағыс қалыптасады. Тік бағыттағы тығыздықтық әркелкілік тік конвекцияға әкеп соқтырады, яғни беттік қабаттағы тығызырақ су көлемін су түбіне ығыстырса, жеңілірек су көлемін жоғарыға итермелейді. Тығыздық өркелкілігі су массаларының температуралық әркелкілігімен және ондағы еріген немесе жүзбе заттардың шоғырлану айырмашылығына (түптік ауыр ағындар) байланысты болуы мүмкін. [[Суқойма]]лардағы жаға маңайында байқалатын ағыстар жағалаулық ағыс деген жалпы атауымен аталып, жағалау бойы (жағалау сызығы) нормалды және кешенді ағыстарға жікте леді. Кешенді жағалаулық ағыс ұзына бой және нормаль ағыстардан тұрады. Ағыстың жағаға бағытталған нормаль құрамы әрқашан қарсы бағыттағы ағыстан болады. Ағыс [[ЖЫЛДАМДЫҚ|жылдамды]]ғының өзен арнасында таралуы ағыстағы су бөлшектерінің белгілі бір уақыт мөлше көлі, Қошқаркөл (Үялы), [[Зайсан|Зайсан көлдері]] ағысты көлдерге жатады. Ағыстың жылдамдығы су тамшыларының белгілі бір уақытта өткен жолы. Жылдамдық су тамшысының 1 бір секундте өтетін жолымен (м/с) өлшенеді. Ағыстық әр түрлі нүктелеріндегі орташа жылдамдықты [[өлшеу]] ағып жатқан судың көлемін есептеу үшін, өткел, көпір, тоған, су жолдарын жобалау үшін қажет. Ағыстың жылдамдығы, әдетте, екі түрлі әдіспен — [[гидрометрия]]лық зырылдауық тың көмегімен және сирегірек — калтқы мен өлшенеді.
| |||