Құқық: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
'''Құқық''' ({{lang-en|1. law (наука); 2. right}}) – [[мемлекет]] орнатқан және оның күшімен қорғалатын, жалпыға бірдей [[қоғам]]дық қатынастарды реттейтін [[тәртіп]] [[ереже]]лерінің ( нормалардың ) жиынтығы. Құқықтың түсініктері бірнеше, бірақ мазмұндары біреу-ақ.
Құқық мазмұнының негізгі элементтері:
- қоғамның және адамдардың мүдде-мақсатын қорғау, орындау;
9-жол:
* екіншісі – құқықтың субьективтік түсінігі обьективтік қалыптасқан қатынастарды реттейтін, басқаратын нормативтік актілерді уақытында қабылдап бекіту.
Құқықтың реттеу функциясы – нормативтік актілер арқылы қоғамдық қатынастардың байланысын, орындалу жолдарын, бағыттарын анықтап отыру. Құқықтың қорғау функциясы – нормативтік актілердің қоғамдағы қарым-қатынасқа ықпалын, әсерін күшейту, жаман қатынастарға тыйым салу.
Жоғарыда айтылғандай, құқық – жалпыға бірдей міндетті, мемлекет қамтамасыз ететін, қоғамдық қатынастарды реттейтін нормалардың жиынтығы. Құқықтық норма – құқықтың бір клеткасы, қоғамдық қатынастардың жақсы дамуының үлгісі деуге болады. Ол адам істерінің, жұмысының, тәртібінің шеңберін анықтап, олардың бостандығын және қарым-қатынасын реттеп, басқарып отырады.<ref name="source1">
==Вето құқығы==
'''''Вето құқығы''''' ({{lang-en|right of veto}}) - Мемлекет басшысының ([[монарх]]
немесе [[президент|президенттің]]), [[парламент]]
қабылдаған заңға қол қоюдан немесе
әрекетке ендіруден бас тaртатын
субъективті құқығы.
==Мемлекеттік меншік құқығы==
'''''Мемлекеттік меншік құқығы''''' ({{lang-en|right of state ownership}}) - Мемлекеттік меншік [[республика|республикалық]] және коммуналдық меншік
түрінде көрінеді.
''Республикалық меншік'' мемлекеттік қазынадан және заңнамалық актілерге сәйкес мемлекеттік республикалық заңды тұлғаларға бекітіліп берілген мүліктен тұрады.
''Коммуналдық меншік'' жергілікті
қазынадан және заң құжаттарына
сәйкес коммуналдық заңды тұлғаларға бекітіліп берілген мүліктен тұрады.
==Жерді пайдалану құқығы==
'''''Жерді пайдалану құқығы''''' ({{lang-en|land right}}) - тұлғаның мемлекеттік меншіктегі
жер учаскесін өтеулі және (немесе)
өтеусіз негізде шектеусіз мерзімге
(тұрақты жер пайдалану) немесе
белгілі бір мерзім ішінде (уақытша жер
пайдалану) иелену және пайдалану
құқығы.
==Айрықша құқық==
'''''Айрықша құқық''''' ({{lang-en|exclusive right; prerogative}}) - Автордың немесе сабақтас құқықтар иеленушінің туындыны, орындаушылықты, қойылымды, [[фонограмма|фонограмманы]], [[эфир|эфирлік]] немесе кәбілдік хабар тарату ұйымдарының хабарын заңмен
белгіленген мерзім ішінде өз қалауы
бойынша кез келген әдіспен пайдалану жөніндегі мүліктік құқығы.
==Қолайлы қоршаган ортаға құқық==
'''''Қолайлы қоршаган ортаға құқық''''' - экологиялық құқық тобына жататын, адамның негізгі [[конституция|конституциялық]]
құқықтарының біреуі. Бұл құқық ен
жас «ұрпақ буынына» қатысты болып
саналады. Ол басқа экологиялық
құқықтармен: коршаған ортаның жағдайы туралы шынайы ақпарат алу құқығы және [[экология|экологиялық]] құқық
бұзушылықпен адамның денсаулығы
және мүлкіне келтірілген залалды өтеу
құқығымен бекітіліп, толықтырылады.
==Өмір сүру құқығы==
'''''Өмір сүру құқығы''''' ({{lang-en|right for life}}) - халықаралық құқық пен көптеген
[[демократия|демократиялық]] елдердің [[конституция|конституциясымен]] қорғалатын адамның жеке
негізгі құқықтарының бірі. Өмір сүру
құқығының мазмұны көп қырлы және
әр түрлі елдерде (елім жазасының
түрліше режимдері сақталуы себепті)
өзара айырмашылығы болады. Қазіргі
заманғы [[конституция|конституциялардың]] бірқатарында, өмір сүру құқығы, заңмен өлім
жазасы тағайындалуы мүмкін қылмыс
шеңберін белгілеу, сондай-ақ өлім
жазасы түрінде жазалау қолданылмайтын адамдар тобын көрсету арқылы нақтыланады.
==Жеке бастың құпиясын сақтау құқығы==
'''''Жеке бастың құпиясын сақтау құқығы''''' ({{lang-en|right for private life secrecy}}) - Азаматтың жеке бас құпиясын,
оның ішінде хат алысу, [[телефон]] арқылы сөйлесу, күнделіктер, естеліктер,
жазбалар, ішкі жан сыры, бала асырап алу, туу құпиясын, дәрігерлік, [[адвокат|адвокаттық]] құпияны, банктік салымдар
құпиясын сақтауға құқығы.
Жеке бас құпиясы заң құжаттарында белгіленген реттерде ғана ашылуы мүмкін.
Күнделіктерді, жазбаларды, естеліктерді және баска құжаттарды жариялауға - олардын авторының келісімімен, ал хаттарды олардың авторы
мен алысушысының келісімімен ғана
жариялауға жол беріледі. Олардын
қайсыбірі қайтыс болған жағдайда
аталған құжаттар қайтыс болған адамнын артында қалған жұбайының және
балаларының келісімімен жариялануы мүмкін.
<ref>Орысша-қазақша заңдык түсіндірме сөздік-анық тамалық. - Алматы: Жеті жарғы, 2008. ISBN 9965-11-274-6</ref>
== Пайдаланған әдебиет==
<references/>
| |||