Уикипедия

Әбілхайыр Ордасы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
ш робот изменил: ru:Узбекское ханство
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
'''Әбілхайыр Ордасы''' — [[15 ғ.]] алғашқы ширегінде Қазақстанның[[Қазақстан]]ның солтүстік-батыс және орталық аймағында Ноғай Ордасы мен Әбілхайыр хандығының пайда болуына әкелдіболған.
 
Қазақстанның орталық, батыс және солтүстік-батыс бетінде бірнеше тәуелсіз феодалдық иеліктер құрылып, олардың арасында билік үшін күрес толассыз жүрді. Осындай[[Ноғай жағдайдаОрдасы]] Жошы әулетіндегі Шайбанның ұрпағы Дәулет Шайх-оғлының баласымен Әбілхайыр саяси өмір сахнасына шықты. Орталық және Солтүстік Қазақстан тайпаларын билеп отырған топтардың қолдауымен ол 1428 жылы Тура өңірінде (Батыс Сібір)хандығының ханпайда болыпболуына жарияландыәкелді.
 
Осындай жағдайда [[Жошы]] әулетіндегі [[Шайбан]]ның ұрпағы [[Дәулет Шайх-оғлан]]ның баласы [[Әбілхайыр]] саяси өмір сахнасына шықты. Орталық және Солтүстік Қазақстан тайпаларын билеп отырған топтардың қолдауымен ол [[1428]] ж. [[Тура]] өңірінде ([[Батыс Сібір]]) хан болып жарияланды.
Оның хандығының құрамына Қият, Маңғыт, Шынбай, Найман, Қарлұқ, Үйсін т.б. тайпалар кірді.▼
 
▲Оның хандығының құрамына [[Қият]], [[Маңғыт]], [[Шынбай]], [[Найман]], [[Қарлұқ]], [[Үйсін]] т.б. тайпалар кірді.
Шығыс Дешті Қыпшақтың феодалдық бытыраңқы жерлерін біріктірген «көшпелі өзбектер мемлекетінің» яғни Әбілхайыр хандығының Қазақстан тарихында елеулі орны бар. Оның иелігі Ноғай Ордасының шығыс бетін, батыста Жайыққа, шығыста Балқашқа дейінгі, оңтүстікте Арал теңізі мен Сырдың төменгі ағысына, солтүстікте Тобыл мен Ертістің орта ағысына дейінгі жерлерді қамтыды.▼
 
▲Шығыс [[Дешті ҚыпшақтыңҚыпшақ]]тың феодалдық бытыраңқы жерлерін біріктірген «көшпелі өзбектер мемлекетінің» яғни Әбілхайыр хандығының [[Қазақстан тарихындатарихы]]нда елеулі орны бар. Оның иелігі [[Ноғай ОрдасыныңОрдасы]]ның шығыс бетін, батыста Жайыққа[[Жайық]]қа, шығыста Балқашқа[[Балқаш]]қа дейінгі, оңтүстікте [[Арал теңізі]] мен [[Сырдария|Сырдың]] төменгі ағысына, солтүстікте [[Тобыл]] мен Ертістің[[Ертіс]]тің орта ағысына дейінгі жерлерді қамтыды.
Әбілхайыр басқарған 40 жылдай уақыт ішінде елдің саяси жағдайында тұрақтылық пен тыныштық болмады. Оның қолынан билікті алу үшін күрескен әр түрлі топтармен күрес жүргізуге тура келді. Жошы әулетінің оның ішінде Ибақ хан, Береке сұлтан, Орыс ханның ұрпақтары Жәнібек, Керей Әбілхайырға үнемі қарсы шығып отырды. 1446 ж. оған қарсы болып жүрген күшті шонжарлардың бірі Мұстафа ханның әскерлерін талқандады. Сол жылы Әбілхайыр хан Сырдария мен Қаратау бауырындағы Созақ, Сығанақ, Аққорған, Үзгент қалаларын басып алып, Сығанақты өз хандығының астанасына айналдырды.▼
 
▲Әбілхайыр басқарған 40 жылдай уақыт ішінде елдің саяси жағдайында тұрақтылық пен тыныштық болмады. Оның қолынан билікті алу үшін күрескен әр түрлі топтармен күрес жүргізуге тура келді. [[Жошы]] әулетінің оның ішінде [[Ибақ хан]], [[Береке сұлтан]], [[Орыс ханныңхан]]ның ұрпақтары [[Әз-Жәнібек хан|Жәнібек]], [[Керей хан|Керей]] Әбілхайырға үнемі қарсы шығып отырды. [[1446 ]] ж. оған қарсы болып жүрген күшті шонжарлардың бірі [[Мұстафа ханныңхан]]ның әскерлерін талқандады. Сол жылы Әбілхайыр хан [[Сырдария]] мен [[Қаратау]] бауырындағы [[Созақ]], [[Сығанақ]], [[Аққорған]], [[Үзгент]] қалаларын басып алып, Сығанақты өз хандығының астанасына айналдырды.
50-жж. Әбілхайыр Мәуереннахрдағы Темір ұрпақтарының ішкі тартысына араласып, Самарқанд пен Бұхараға жорық жасайды.▼
1456-1457 жж. ойраттармен болған шайқастарда жеңіліске ұшырапан Әбілхайыр елдің бірлігін қамтамасыз ете алмады.▼
 
▲50-[[1450]] жж. Әбілхайыр Мәуереннахрдағы[[Мәуереннахр]]дағы [[Темір]] ұрпақтарының ішкі тартысына араласып, [[Самарқанд]] пен Бұхараға[[Бұқар]]ға жорық жасайды.
Оған наразы Керей мен Жәнібек сұлтандар бастапан халықтың бір бөлігі Моғолстанға қоныс аударып, Шу мен Қозыбасы (Талас) өзендерінің бойына орнықты.▼
 
▲[[1456-]]—[[1457|57]] жж. ойраттармен[[ойраттар]]мен болған шайқастарда жеңіліске ұшырапан Әбілхайыр елдің бірлігін қамтамасыз ете алмады.
1468 ж. Әбілхайыр көп жорықтарының бірінде қайтыс болып, «Көшпелі өзбектер мемлекеті» ыдырап кетті▼
 
▲Оған наразы [[Керей хан|Керей]] мен [[Әз-Жәнібек хан|Жәнібек]] сұлтандар бастапан халықтың бір бөлігі Моғолстанға[[Моғолстан]]ға қоныс аударып, [[Шу]] мен Қозыбасы ([[Талас]]) өзендерінің бойына орнықты.
 
▲[[1468 ]] ж. Әбілхайыр көп жорықтарының бірінде қайтыс болып, «Көшпелі өзбектер мемлекеті» ыдырап кетті
 
[[Санат:Қазақстан тарихы]]
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Әбілхайыр_Ордасы» бетінен алынған