|
'''«ЕВКЛИДКЕ ТҮСІНІКТЕМЕ»''', «''Евклидтің 1-және 5-кітаптарының кіріспесіндегі қиын жерлеріне түсініктеме''» – [[Әбу Наср әл-Фараби|Әбу Наср әл-Фарабидің]] көрнекті шығармаларының бірі.<br/>
<br/>
[[Евклид]] «Негіздерін» түсіндіруге, сынауға, кемелдендіруге арналған. Арабша түпнұсқасы табылмаған, көне [[еврей]] тіліндегі аудармасы бар. Мұнда [[геометрия|геометрияның]] басты ұғымдарын негіздеу, баяндау мәселесі[[мәселе]]сі [[сөз]] болады. [[әл-Фараби|әл-Фарабидің]] анықтауы бойынша, геометриялық дене – физикалық дененің ең бірінші, бет – одан кейінгі, [[сызық]] – одан соңғы, ал нүкте – дененің ең жоғары [[абстракция|абстракциясы]]. Осыған байланысты геометрияның [[нүкте]], [[сызық]], [[бет]], дене сияқты бастапқы ұғымдарын баяндаудың екі жолы бар екенін көрсетті. Оның біріншісі – ең әуелі түйсікке, сезімге жақын ұғымдардан бастап баяндау, екіншісі – ақылға жақын ұғымнан[[ұғым]]нан бастау. Ол бұл еңбегінде Аристотельдің көзқарасын дамыта отырып, нүктені сызықтан, сызықты беттен, ал бетті денеден бөліп алуға болмайды, [[математика|математикалық]] ұғымдар ақиқат нәрсені түрліше дәрежеде абстракциялау жолымен шыққан деген қорытындыға келген. [[әл-Фараби]] [[Евклид]] «Негіздерінің» 1-және 5-кітаптарында келтірілген кейбір анықтамаларды сынға алады, түсіндіреді, түзетеді (мысалы, нүкте, түзу сызық, жазық бет, жазық бұрыш, үлес, бөлік қатынас, т.б.). «Евклидке түсініктеме» [[геометрия|геометрияны]] негіздеу мәселелерімен шұғылданушы Шығыс [[математик|математиктері]] мен философтарына үлкен әсер етті. Мысалы, [[Омар Һайям]] «Евклидке түсініктеме» әсерімен «Негіздердің» 1-кітабына түсініктеме жазып, [[параллель]] түзулер теориясында үлкен жетістікке жеткен.<ref name=source1> Қазақ Энциклопедиясы </ref>
[[Санат:Әл-Фараби шығармалары]]
|
