Сукцессия: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Сукцессия''' ({{lang-la|succesіo}} – сабақтастық, біртіндеп ауысу) – Жер бетінің белгілі бір аймағындағы бір [[биогеоценоз|биогеоценоздың]] екіншісіне ауысуы. Сукцессия нәтижесінде биогеоценоздардың өзгеруі заңды құбылыс, ол организмдердің бір-бірімен және оларды қоршаған ортаның [[абиотик факторлар|абиотиктердің факторларының]] арасындағы өзара қарым-қатынасы арқылы жүзеге асады. Сукцессия белгілі бір уақыт аралығын қамтиды. Сукцессияның 2 түрі бар. Алғашқы Сукцессия бұрын ешқандай организмдер тіршілік етпеген бос кеңістікте (қорым тастарда, жанартау атқылағаннан кейінгі лавалық жыныстарда, шағыл құмдарда, жасанды су қоймаларында, т.б.) пайда болады. Мысалы, кейбір көлдегі экожүйенің [[эвтрофикация|эвтрофикациясын]] (тозуын) атауға болады. Бұл кезде көлдің жағалауынан ортасына қарай өсімдік жамылғысы біртіндеп өсе бастайды да, көл шымтезекті батпақты биогеоценозға ауысады. Бірақ бұл да тұрақты болмайды, біртіндеп шалғынды не орманды биогеоценозға айналуы мүмкін. Екінші реттік Сукцессия негізінен адамның іс-әрекеттерімен тікелей байланысты (мысалы, [[өрт]], [[орман]] ағаштарын кесу, т.б.). Әсер ететін факторларға байланысты Сукцессияны орыс ғалымы [[В.Н. Сукачев]] (1880 – 1967) 2 түрге бөледі. [[Эндогендік Сукцессия]] бастапқы биогеоценоздың өз ішінде пайда болады. Бұл кезде биогеоценоздың құрамындағы организмдердің тіршілік әрекеті тікелей сол биогеоценоздағы өсімдік жамылғысының өзгеруіне байланысты. Экзогендік Сукцессия қоршаған ортада болып жататын сыртқы себептер мен адамның іс-әрекетінен туындайды. Сукцессия кезінде бір фитоценоздың екіншісімен ауысуын сукцессиялық қатар деп атайды. Сукцессиялық қатардың соңы – Сукцессиялық қатарлардың толықтай аяқталған кезеңі климакспен шектеледі. Сукцессияның нәтижесінде: 1) организмдердің түр құрамы арта түседі; 2) қоректік тізбектер күрделіленеді; 3) организмдердің биомассасы артады.<ref>Қазақ энциклопедиясы 8 том</ref>

[[Сукцессия]] ({{lang-la|successio}} — мұрагерлік) — табиғи немесе [[антропогендік факторлар|антропогендік факторлардың]] әсерлері нәтижесінде бір аумақта пайда болатын [[биоценоз|биоценоздардың]] қайтымсыз жуйелі ауысуы. Бұл жердегі бірін-бірі ауыстыратын қауымдастық жүйелілігі даму сатысы деп аталады. Сукцессия ның фитогендік, зоогендік, ландшафтық, антропогендік, пирогендік, апаттық және т.б. турлері сараланады. Ыңғайлы жағдайда кез келген сукцессия бәсең дамитын климакстық қауымдастықтың пайда болуымен аяқталады. Сукцессия бірінші реттік және екінші реттік болып бөлінеді. "Сукцессия" терминін алғаш рет Г.Каулсон ұсынған ([[1898]]).<ref>О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков, Б.К.Торғауытов, У.И.Кенесариев, Т.С.Хайдарова

Аурудың алдын алу және сақтандыру бойынша орысша-қазақша терминологиялық сөздік.