Уикипедия

Абай атындағы Қазақ ұлттық опера және балет театры: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
ш Боттың үстегені: de:Abai Opernhaus
шӨңдеу түйіні жоқ
1-жол:
{{wikify}}'''Абай атындағы қазақ мемлекеттік академиялық опера және балет театры''' - 1934 жылы 13 қаңтарда М. Әуезовтың либреттосына жазылған «Айман-Шолпан» музыкалық спектаклімен ашылды. Қойылым барысында Иван Коцыктың өңдеуімен жазылған қазақ халқының халық әндері мен күйлері орындалды. Спектаклдің қол жеткен табысы орасан болды, барлық ел жаңа театрдың ашылғанынан хабардар болды.
 
[[File:E8602-Almaty-theater.jpg|270 px|thumb|Алматыдағы Абай атындағы мемлекеттік академиялық опера және балет театры]]
Бұл қазақ халқының музыка тарихында үлкен орын алатын орасан зор оқиға болып, онда ролдерде ойнаған актерлердің барлығының да есімі мәңгілік тарихта өшпестей болып қазақ музыка мәдениетінің біртуар өнер иелері болып қалды. Соның ішінде, атап айтқанда, Күләш Байсейітова, режиссер Жұмат Шанин, әнші және режиссер Құрманбек Жандарбеков, әнші, режиссер және драматург Қанабек Байсейітов, биші Шара Жиенқұлова, әнші Манарбек Ержанов, суретші Анатолий Ненашев, жазушылар Мұхтар Әуезов, Ғабит Мүсірепов, Сәбит Мұқанов, Бейімбет Майлин, композитор Евгений Брусиловский т. б. өнер майталмандары еді.
 
Абай атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық опера және балет [[театр]]ы – қазақтың тұңғыш кәсіби [[музыка]]лық театры. [[1933 жылы]] [[Алматы]] қаласында музыкалық студия ретінде құрылды. [[1934 жылы]] музыкалық театр, ал [[1937 жыл]]дан Қазақ [[опера]] және балет тетары деп аталады. [[1941 жылы]] академиялық мәртебесі, [[1945 жылы]] [[Абай]] есімі берілді. Композиторлар [[Е.Г. Брусиловский]], [[А.Жұбанов]], [[М.Төлебаев]], [[Л.Хамиди]], режиссер [[Ж.Шанин]], әншілер [[Қ.Жандарбеков]], [[Қ.Байсейітов]], [[К.Байсейітова]], М.Ержанов, Ғ.Құрманғалиев, Ү.Тұрдықұлова, биші Ш.Жиенқұлова, т.б. ұлттық опералық музыканың негізін қалады. Театр 1934 жылы 13-қаңтарда М.О. Әуезовтің “[http://www.adebiet.kz/index.php?option=com_content&task=view&id=7962&Itemid=23 Айман – Шолпан]” (режиссер Шанин мен Жандарбеков, музыкасы И.В. Коцыктікі) музыкалық драмасымен ашылды. Осы жылы [[Б.Майлин]]нің “Шұға” (режиссері Д.Д. Мацуцин, музыкасы И.В. Коцык және С.И. Шабельскийдікі) музыкалық драмасы көрсетілді. [[1934 жылы]] Брусиловскийдің халық музыкасының негізінде жазылған тұңғыш ұлттық операсы “[[Қыз Жібек]]” қойылды. Одан кейін “[[Жалбыр]]” (1935) және “[[Ер Тарғын]]” (1937) операларын қойып театр ұжымы үлкен шығармашылық табысқа жетті. Театрға алғаш Шанин мен Жандарбеков, кейін Байсейітов, В.Ю. Жданов, Ю.Л. Рутковский режиссерлік етті, көркемдеуші суретшісі А.И. Ненашев, дирижері Ф.А. Кузьмич, хормейстері А.В. Преображенский болды.
Е. Г. Брусиловский Қазақстанның ұлттық опера өнеріне көп үлесін қосқан театрдың ең алғашқы композиторларының бірі болды. Оның музыкасына жазылған «Қыз Жібек» (1934), «Жалбыр» (1935), «Ер Тарғын» (1936) спектаклдері көрерменнің ыстық ықыласына бөленген туындылар болып табылады.
 
1938 жылы ұлы композитор П. Чайковскийдің «Лебединое озеро» балеті алғаш рет сахналандырылды. Одан кейін «Конек-горбунок», «Раймонда», «Бахчисарайский фонтан» т. б. көптеген қойылымдар опера театры сахнасының әрін келтірді. Осы жылы алғаш рет В. Великановтың «Қалқаман және Мамыр» атты қазақ балеті қойылды.
 
Театр ұжымы [[1936 жылы]] [[Москва]] қаласында өткен қазақ әдебиеті мен өнерінің онкүндігінде “[[Қыз Жібек]]” пен “[[Жалбыр]]” операларын көрсетті. [[1940]] жылдары театр труппасына М.Абдуллиндер, С.Әбжанов, Ә.Үмбетбаев, Ш.Бейсекова, Б.Досымжанов, Р.Мұсабекова, Ә.Мұсабеков, т.б. әнші-артистер қосылды. 2-дүниежүзілік соғыс жылдары [[Алматы]] қаласына келген орыс музыка өнерінің қайраткерлері (әншілер [[М.Д. Михайлов]], С.Ф. Большаков, дирижер В.И. Пирадов, балет артисі Г.С. Уланова, т.б.) қазақтың опера және балет өнері кадрларының шығармашыдық жағынан өсіп, жетілуіне, орыстың классикалық музыка дәстүрін игеріп, үйренуіне тікелей ықпал етті. Театр сахнасында орыс әнші-артистері (Н.К. Куклина-Врана, Н.Н. Самышина, А.И. Круглыхина, А.П. Казакевич, Э.И. Епонешникова; Б.А. Бухаров, А.Г. Черкашина, В.В. Харитонов, О.А. Симонова, т.б.) классикалық операларда қазақ әншілерімен бірге өнер көрсетті. [[Театр]] сахнасында ТМД елдері компаниялары А.М. Магомаевтің “Наргиз” (1941), З.П. Палиашвилидің “Даиси” (1943), Н.Г. Жигановтың “Алтыншаш” (1947), т.б. опералары қойылды. Жұбанов пен Хамидидің “[[Абай]]” (1944) операсының қойылуы ұлттық опера өнерінің елеулі кезеңі болды. Брусиловский мен М.Төлебаевтың “Амангелді” (1945), Төлебаевтың “[[Біржан – Сара]]” (1946), Жұбанов пен Хамидидің “Төлеген Тоқтаров” (1947) опералары қойылды. Театрда А.В. Селезнев, Ю.П. Ковалев, Д.Т. Әбіров сияқты балетмейстерлер, И.И. Зак, Ғ.Н. Доғашев сынды дирижерлер жемісті еңбек етті. Опера театры Қазақстанда музыкалық шығармашылық пен ұлттық әншілік-орындаушылық өнердің дамуында үлкен рөл атқарды.
Опера театрының алғашқы табысы 1936 жылғы Москва қаласындағы қазақ әдебиеті мен мәдениетінің күндері болып табылады. Қазақтың бұлбұл қызы атанған К. Бәйсейітованың сомдаған Жібек ролімен «Қыз Жібек» спектаклі үлкен қошаметке бөленді. Барлық баспасөз беттері жаңа театр мен оның әртістері жөнінде үлкен табыспен мақалалар жариялады. Қазақ өнерінде алғаш рет К. Бәйсейітоваға Кеңестер Одағының халық әртісі атағы берілді.
 
Театрды жаңа кәсіби мамандармен толықтыру мақсатында Ресейдің т. б. елдердің ұлттық музыка білім ордаларын бітірген өнерпаздарын театрға шақыртып, театр әртістерінің иқатарын толықтырып, жаңартып отырды. Атап айтқанда, Байғали Досымжанов, Әнуарбек Үмбетбаев, Ришат және Мүсілім Абдуллиндер, Шабал Бейсекова, Кәукен Кенжетаев, Мұкан Төлебаев т. б.
 
----
1941 жылы театрға Академиялық театр атағы берілді.
 
 
Театр ұжымы [[1958 жылы]] [[Москва]] қаласында өткен қазақ әдебиеті мен өнерінің онкүндігіне қатысып, “Абай”, “Біржан – Сара”, “[[Дударай]]” опералары мен “Достық жолымен” балетін көрсетіп, үздік өнерлерімен танылды. 70-жылдардан Қазақстан композиторлары Е.Рахмадиевтің “[[Алпамыс]]” (1972), “Тың тынысы” (1980), Қ.Қожамияровтың “Садыр палуан” (1977), С.Мұхамеджановтың “Жұмбақ қыз” (1971), “Ақан сері – Ақтоқты” ([[1982]]), [[Ғ.Жұбанова]]ның “[[Еңлік – Кебек]]” ([[1975]]), “Жиырма сегіз” (1981), “Құрманғазы” (1987), Ғ.Жұбанованың “Қарагөз” (1990) опералары, т.б. спектакльдер қойылды. Театрда әр маусымда 40-тан аса опера және балет қойылып, жыл сайын оның репертуарына 5 – 6 жаңа спектакль қосылып отырды. Театр – Еуразия аймағындағы классик. өнердің ең ірі орталықтарының бірі болып табылады. Оның сахнасында [[К.Байсейітова]], [[Қ.Байсейітов]], [[Қ.Жандарбеков]], [[М.Ержанов]], Ж.Елебеков, [[Ә.Үмбетбаев]], [[Б.Досымжанов]], Р.Жаманова, Е.Серкебаев, Б.Төлегенова, т.б. өнер көрсетті. Қазіргі уақытта театр артистері Н.Үсенбаева, С.Байсұлтанов, Ж.Баспақова, М.Мұхамедқызы секілді белгілі әншілер, С.Ищанова, [[У.Кенжебеков]], Д.Дүтмағамбетова тәрізді әр түрлі халықар. байқаулардың лауреаттары қазақ операсының табыстарын көптеген елдер театрларының сахнасында паш етіп келеді. Кейінгі жылдары театр режиссерлары Ғ.Есімов, Л.Иманғазина, Ф.Сапаров отандық және шет ел композиторларының классикалық шығармаларын жаңғыртып, сахналап жүр.
 
 
 
[[Театр]] ғимараты [[1941 жылы]] археолог [[Н.А. Простаков]], [[Т.Қ. Бәсенов]]тың жобасы бойынша ірге көтерген. 1996 – 2000 жылдары күрделі жөндеуден өткен ғимарат қазақтың ұлттық сәулет өнері жетістіктеріне негізделе отырып, орыс классикалық архитектурасымен үйлесімді өзіндік тың архитектуралық шешімін тапқан. [[Ғимарат]] құрылысының композициялык орталығы – 1170 орынды көрермендер залы. Сахна жақсы көрінеді, [[дыбыс]] естілуі анық. 2-қабатта ғимарат интерьерін көріктендіре түсетін кең фойесі бар. Капительді бағаналар, қабырға өрнектері оюлы басқыш қоршаулары, жалпы ғимараттың ішкі еңсесін сәулеттеуде негізгі рөл атқарған [[қазақ]]тың дәстүрлі ою-өрнек үлгілері ([[қошқармүйіз]], [[ырғақ]], жапырақ гүл, сыңар [[мүйіз]], т.б.) ғимарат архитектурасында кеңінен қолданылған. Оның екі қапталы мен алдыңғы жағындағы бақ, хауыздар ғимарат әсемдігін әрлендіре түскен. Театрдың екі қапталындағы бақтарға [[М.О. Әуезов]] (1967, мүсіншісі [[Т.С. Досмағамбетов]]) пен [[Ж.Жабаев]]тың (1971, мүсіншісі [[Х.Е. Наурызбаев]], екеуінің де архитекторы М. Меңдіқұлов) ескерткіштері қойылған. Қазақ [[опера]] және [[балет]] театры Ленин орденімен марапатталған (1959).<ref name="source1">"Қазақ энциклопедиясы", 5 том</ref>
==Пайдаланылған әдебиеттер</span>==
<references/>
 
 
[[Санат:Қазақстан театрлары]]
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Абай_атындағы_Қазақ_ұлттық_опера_және_балет_театры» бетінен алынған