Құрлық беті мен мұхит биомассасы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Yerzhankyzy (талқылау | үлесі) Жаңа бетте: Құрлықта тірі организмдер биомассасының мөлшері полюстерден экваторға қарай біртіндеп арта бе... |
Yerzhankyzy (талқылау | үлесі) Өңдеу түйіні жоқ |
||
23-жол:
Мұхит суының химиялық құрамы біршама тұрақты болғандықтан, тіршілік үшін өте қолайлы. Судың беткі қабатында су ағысымен қалқып жүріп тіршілік ететін оранизмдерді — [[Планктон|планктондар]] (грекше "planhtos" — кезеген) деп атайды. Планктондарға [[бір жасушалы балдырлар]], қарапайым [[жануарлар]], медузалар, кейбір [[Ұлулар|ұлулар]] мен [[шаянтектестер]], т.б. жануарлар жатады. Планктондар мұхиттағы организмдердің қоректену тізбегінде елеулі орын алады.
Құрлықпен салыстырғанда [[Дүниежүзілік мұхит|Дүниежүзілік мұхитта]] организмдер биомассасы 1000 есе аз. Бұған қарап мұхит суының тірі организмдерге бай еместігін бірден аңғаруға болады. Дүниежүзілік мұхит суы Жер шарының климаттық жағдайын реттейді. Ондағы бір жасушалы балдырлар ауа құрамындағы оттек мөлшерінің тұрақты болуын қамтамасыз етуге катысады. Қазіргі кезде мұхит суын жан-жақты пайдалану және оның құрамынан пайдалы қазбалар өндіру ісіне көптеген мемлекеттер басты назар аударуда. Мысалы, [[Жапония]] [[1975]] жылдан бастап мұхит суының құрамынан [[уран]] өндіріп келеді. Мұхит суын тұщыландырып пайдалану шаралары да көп елдерде колға алынған. Мұхитта тіршілік ететін кәсіптік мәні бар жануарларды ([[Балықтар|балықтарды]], [[кит|киттерді]], т.б.) корғау мәселесіне де ерекше көңіл бөлінеді.
==Қорытынды==
Қорыта айтканда, [[Гидросфера|гидросфераның]] [[биосфера|биосфераға]] әсері күшті. Биосферада болатын судың айналымы үлкен немесе [[Геология|геологиялық]] айналым деп аталады. Үлкен айналымда да негізгі [[энергия көзі]] күн сәулелері. Үлкен айналымға да тірі организмдер белсенді түрде қатысады. Биологиялық айналым кезінде биосферада, негізінен, химиялық жұмыстар атқарылса, ал геологиялық айналымда механикалық жұмыстар орындалады. Судың айналымы климаттық факторларға ықпалын тигізіп, [[Биосфера|биосферадағы]] зат пен энергия алмасуының тұрақтылығын және біртұтастығын қамтамасыз етеді.
Қазіргі кезде Дүниежүзілік мұхиттан [[мұнай]] өндіру ісі ерекше колға алынған. Мұнай өндіру және мұнай өнімдерін тасымалдау кезінде Дүниежүзілік мұхитқа жылына 6—10 млн т мұнай өнімдері төгіледі. Төгілген мұнай судың беткі қабатын тұтасымен жауып, ондағы тіршілікке орасан зор зиянын тигізеді. Қазіргі кезде [[Атлант мұхиты|Атлант мұхитының]] ластанғандығы ерекше көзге түседі. Сондықтан Дүниежүзілік мұхитты қорғау — бүкіл адамзаттың басты міндеті.
==Адамның ғаламшар биомассасына тигізетін әсері==
Соңғы жылдары адамның бүкіл биосфераға әсері айқын байқалуда. Адам санының ұдайы өсуінен және ғылыми-техникалық прогресс ыкпалының қарқындылығынан адамзат әрекетінің табиғатқа әсері кең өріс алуда.
Адамзаттың табиғатты пайдалануы кезінде, жыл сайын ғаламшарда 4 трлн т-дан астам заттардың орны ауыстырылады. Жаңадан мыңдаған [[химиялық косылыстар]] жасап шығарылады. Көптеген химиялық қосылыстар табиғатта болатын зат айналымына қосылмай, биосферада жинақталып, оны ластайды. Өнеркөсіптерден шыққан [[У|улы заттардан]] аукымды географиялық аймақтарда [[Күн радиациясы|Күн радиациясының]] кемуі, [[озон қабаты|озон қабатының]] жұқаруы, [[қышқыл жаңбыр|қышқыл жаңбырдың]] жаууы, т.б. байқалуда. ''Адам өз іс-әрекетін биосферада жүретін табиғат заңдылықтарына сай жүргізуі тиіс. Сонда ғана биосферадағы зат айналымы бұзылмайды әрі ғаламшар биомассасы азаймайды. Биосфераны қорғау адамның өзін қорғау мәселесімен сабақтас екенін естен шығармау керек.''<ref> Сәтімбеков Р. Биология: Жалпы білім беретін мектептің қоғамдык-гуманитарлық бағытындағы 11-сыныбына арналған окулық. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. ISBN 9965-36-175-4</ref>
==Пайдаланған әдебиет==
<references/>
{{stub}}
{{wikify}}
[[Санат: Биология]]
[[Санат:Қ]]
| |||