Аминқышқылдар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
[[Сурет:AminoAcidball_rus.svg|thumb|300px|Аминқышқылдар]]
'''Аминқышқылдар''' - молекуласында амин (~NH<sub>2</sub>) және карбоксил (-СООН) топтары бар органикалық қосылыстар:
Line 6 ⟶ 8:
Құрамында әр түрлі функционалды топтары болғандықтан, аминқышқылдары ''гетерофункционалды'' қосылыстарға жатады. Аминқышқылдары табиғатта көп таралған: белоктардың, пептидтердің және т.б. физиологиялық белсенді қосылыстардың кұрамына кіреді және бос күйінде де кездеседі. Тіршілік үшін аса маңызды қосылыс белок молекуласы аминқышқылдар қалдықтарынан құралатындықтан, олардың маңызы өте зор. Белок биосинтезіне жиырма шақты а-аминқышқылдары қатысады. Олардың біразы алмаспайтын аминқышқылдары. Олар организмде синтезделмейді немесе өте аз мөлшерде синтезделеді, сондықтан олардың организмге қажеттілігі тек қана тағаммен қамтамасыз етіледі.<ref name=hi1>[[Химия]]: Жалпы білім беретін мектептің жаратылыстану-математика бағытындағы 11-сыныбына арналған оқулық / Ә. Темірболатова, Н. Нұрахметов, Р. Жұмаділова, С. Әлімжанова. – [[Алматы]]: «Мектеп» баспасы, [[2007]]. – 352 бет. ISBN 9965-36-092-8 </ref>
== Толығырақ ==
Табиғатта аминқышқылдардың 150-ден астам түрі бар. Олардың 20-сына жуығы ақуыздар түзілісінде аса маңызды қызмет атқаратын мономер блок-топшалар. (А.миқышқылдардың белок құрамыиа енгізілуі тәртібін тектік код есептейді). Аминқышқылдары барлық ағзалардың зат алмасу процесіне қатысып гормондар витаминдер мидиаторлар пуринді және пиримидинді азоттық негіздердің алқолоидтердің т. б. гормондар биосинтезінің негізгі қосылыстарын түзу қызметін атқарады. Микроапалардың көпшілігі өздеріне керекті аминқышқылдарын синтездейді. Адам мен барлық жануарлар аминқышқышқылдарын өздері түзіле алмағандықтан оларды дайын түрінде ішіп-жейтін қорегіне алады. Қазіргі кезде адам және жануарлардың тамағына косылатын аминқышқылдары биотехнологиялықсинтездеуәдісімен (химия және микробиология) игеріледі. Сонымен қатар олар өнеркәсіптік полиамидтер– бояулар мен дәрі-дәрмек шығаруда да үнемі пайдаланылатын өнім.<ref name="name">Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Биология / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын - Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ. 2007. - 1028 б. ISBN9965-08-286-3</ref>
[[Амин]] қышқылдары барлық тірі организмдерде жүретін азотты заттар (гормондардың, витаминдердің, медиаторлардың, пурин және пиримидин негіздерінің, алкалоидтардың т.б. заттардың негізгі де бастапқы қосылыстары болып саналады) алмасуына қатысады, жануарлар мен өсімдіктер организмдерінің барлық ақуыздарының ([[протеин|протеиндерінің]]) [[мономер|мономерлері]] қызметін атқарады. Жасушалардағы [[протеин|протеиндер]] [[биосинтез|биосинтезіндегі]] [[амин]] қышқылдарының ақуыздағы орындарын генетикалық код анықтайды. Микроорганизмдер мен өсімдік организмдерінің көпшілігінде, оларға қажет [[амин]] қышқылдарының барлыгы түгелімен, аталган организмдерде түзіледі, ал адам мен жануарлар организмдерінде алмаспайтын [[амин]] қышқылдары түзілмейді, олар тек дайын түрінде ғана тамақ пен азықтың құрамымен организмге келеді.<ref> Биоморфология терминдерінің түсіндірме сөздігі/ - Алматы: "Сөздік-Словарь", 2009. ISBN 9965-822-54-9</ref>
== Атаулары және изомерлері ==
Line 26 ⟶ 34:
[[Санат:Химия]]
[[ar:حمض أميني]]
[[bg:Аминокиселина]]
[[bn:অ্যামিনো অ্যাসিড]]
[[bs:Aminokiselina]]
[[ca:Aminoàcid]]
[[cs:Aminokyseliny]]
[[cy:Asid amino]]
[[da:Aminosyre]]
[[de:Aminosäuren]]
[[el:Αμινοξέα]]
[[en:Amino acid]]
[[eo:Aminoacido]]
[[es:Aminoácido]]
[[et:Aminohapped]]
[[eu:Aminoazido]]
[[fa:اسید آمینه]]
[[fi:Aminohappo]]
[[fo:Aminosýra]]
[[fr:Acide aminé]]
[[ga:Aimínaigéad]]
[[gl:Aminoácido]]
[[he:חומצת אמינו]]
[[hi:अमीनो अम्ल]]
[[hr:Aminokiselina]]
[[ht:Asid amine]]
[[hu:Aminosavak]]
[[id:Asam amino]]
[[io:Amin-acido]]
[[is:Amínósýra]]
[[it:Amminoacido]]
[[ja:アミノ酸]]
[[ka:ამინომჟავა]]
[[ko:아미노산]]
[[ku:Asîda amînî]]
[[la:Acidum aminicum]]
[[lb:Aminosaier]]
[[lmo:Aminuacid]]
[[lt:Aminorūgštys]]
[[lv:Aminoskābes]]
[[mk:Амино киселина]]
[[ml:അമിനോ അമ്ലം]]
[[ms:Asid amino]]
[[nl:Aminozuur]]
[[nn:Aminosyre]]
[[no:Aminosyre]]
[[nov:Amino-aside]]
[[oc:Aminoacid]]
[[om:Amino Acid]]
[[pl:Aminokwasy]]
[[ps:امينو اسيد]]
[[pt:Aminoácido]]
[[ro:Aminoacid]]
[[ru:Аминокислоты]]
[[sh:Aminokiselina]]
[[simple:Amino acid]]
[[sk:Aminokyselina]]
[[sl:Aminokislina]]
[[sq:Aminoacidet]]
[[sr:Аминокиселина]]
[[stq:Aminosüüren]]
[[su:Asam amino]]
[[sv:Aminosyra]]
[[sw:Amino asidi]]
[[ta:அமினோ அமிலம்]]
[[te:ఎమైనో ఆమ్లాలు]]
[[tg:Аминокислота]]
[[th:กรดอะมิโน]]
[[tl:Asidong amino]]
[[tr:Amino asit]]
[[uk:Амінокислоти]]
[[ur:امائنو ایسڈ]]
[[vi:Axít amin]]
[[vls:Aminozuur]]
[[zh:氨基酸]]
[[zh-min-nan:An-ki-sng]]
| |||