Хакім: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Хакім''' — әр түрлі ғылымды меңгерген, сол ілімімен адамға ізгі қызмет қылуды мақсат еткен ғұлама. Орта ғасырларда Хакім атауы даулы мәселені шешуші тәуелсіз төреші мағынасында қолданылды. [[Абай]] “38 қара сөзінде” Хакім ұғымын жан-жақты талдағандықтан, қазақ философиясында Хакім ізгілікті ғұлама адамның сипаты ретінде анықталады. Абай адам бойындағы ізгі қасиеттер — әділеттілік, шапағаттылық, ғылымды сүю болса, бұлар алдымен пайғамбарларға әулиелерге, хакімдерге және кәміл мұсылмандарға тән деп біледі. Құдайға құл болуды және ізгі қасиеттерді өз бойынан табуды пайғамбарлар өзгелерге үйретсе, солардың ішінде әулие мен Хакімге тән қасиеттердің өзіндік ерекшеліктері мен ортақтығы бар. Мәселен, Әулиелер Хаққа ғашықтықпен бұл дүниелік мақсаттан баз кешіп, ақиреттік мақсатты көздесе, Хакім ғылымның бұл дүниедегі пайдасына көп көңіл бөлді. Бұл екеуі де адалдықты, ғылымды, мейірім шапағатты сүйетіндіктен, адамзатқа қызмет жасауда өз нәпсілерін пида қылып, шындықты тауып, осыдан ләззаттанады. Хакім ақиқатқа ізденіспен, ой-пікірмен жетсе, әулие сенімінің бекемдігімен, иман қуатының кәмелеттігімен жетеді, сондықтан Абай “Әрбір ғалым — хакім емес, әрбір хакім — ғалым” — деп түйіндейді. Абай түсінігінде Хакім мұсылман сенімінде болсын, өзге дін өкілі болса да адамға қызмет етуді мақсат етіп еңбектенетіндігімен өнегелі.<ref>Ислам. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2010 ISBN 9965-26-322-1</ref>