Ноосфера: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
|||
1-жол:
'''Ноосфера''' ''({{lang-el|νόος}} – сана және σφαῖρα – орта, шар)'' – [[биосфера|биосфераның]] жаңа жағдайға көшкен деңгейі; адамның саналы түрде жүргізген [[іс-әрекет|іс-әрекеттерінен]] туындайтын [[жер сферасы|жер сферасындағы]] барлық өзгерістер мен олардың дамуын анықтайтын басты фактор.<ref>Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Әлеуметтану және саясаттану бойынша / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын - Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ. 2006. - 569 б.
ISBN 9965-808-89-9</ref>
Ноосфера – ақыл-ой сферасы деген түсінікті алғаш [[1927]] жылы [[Франция|француз]] ғалымдары [[Эдуард Леруа|Э.Леруа]] ([[1870]] – [[1954]]) мен [[Тейяр де Шарден Пьер]] ([[1881]] – [[1955]]) енгізген. <br>
[[XX ғасыр|XX ғасырдың]] 30 – 40-жылдары ноосфераны материалистік тұрғыдан сипаттап жазған [[Владимир Иванович Вернадский|В.И. Вернадский]] болды. Ол ноосфераны [[биосфера]] мен қоғамның өзара қарым-қатынасынан туындайтын тіршіліктің жаңа формасы, бұл саналы, ақыл-ойы жетілген адамзаттың бағыттауымен қалыптасатын [[биосфера|биосфераның]] жаңа [[эволюция|эволюциялық]] жағдайы деп түсіндірді.<br>
Ноосфера – табиғат заңдылықтарының қоғамның ойлау заңдарымен және [[әлеумет|әлеуметтік]]-[[экономка|экономкалық]] заңдылықтармен тығыз байланысып жататын біртұтастығын (бүтіндігін) басқарушы жоғарғы тип. [[Ғылыми-техникалық прогресс|Ғылыми-техникалық прогрестің]] қарқынды дамуы бұрын игерілмеген жерлерді игеріп, бұрын пайдаланылмай келген табиғат байлықтарын пайдаға асырып қоймай, [[ғарыш]] кеңістігін, ғаламшарларды игеруге, [[Ядролық қару|ядролық қарулар]] жасауға мүмкіндік берді.<ref> Қазақ тілі термиңдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: География және геодезия. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. — 264 бет. ISBN 9965-36-367-6</ref>
==Ноосфераның пайда болуы мен дамуы==
21-жол:
[[Биосфера|Биосфераның]] ноосфераға ауысу кезеңіне орыс ғалымы [[М.И.Будыко]] терең талдау жасаған ([[1984]] ж.). Ол биосфераның қалыптасуында адамзат қоғамының біртұтас екендігін ұмытпау керектігін ерекше ескертті. Қазіргі кезде ғылыми-техникалық прогресс бүкіл Жер шарын қамтып отыр. [[Энергия|Энергияның]] жаңа көздерін бүкіл адамзат бірлесе отырып, пайдалануға басты назар аудару көзделуде. Ноосфера кезінде Жер бетіндегі барлық халықтың тіршілік деңгейін және қоғамның қажетін көтеру үшін биосфераның қалыпты жағдайын сақтауға айрықша көңіл бөлінеді.
Соңғы жылдары экологиялық мәселелер — бүкіл адамзатты толғандырып отырған күрделі мәселелердің біріне айналып отыр. Қоғамның өркендеп дамуы, табиғат байлықтарын ұқыпты пайдаланумен тығыз байланысты. Қазір [[табиғат байлықтары|табиғат байлықтарын]] дұрыс пайдаланбаудан және технологиялық процестердің жетілмегендігінен [[қоршаған ортаның ластануы]] адамның денсаулығына да қауіп төндіруде. [[Адам денсаулығын сақтау]], адамның үзақ өмір сүруіне кажетті жағдай жасау — қоғамның басты [[Міндет|міндеті]]. Ол үшін қоғам мен табиғат арасындағы үйлесімді байланысқа ерекше назар аударылады. Осыған сәйкес казіргі кездегі әлеуметтік [[экология]] ғылымының басты мәселесінің бірі—адам денсаулығына зиянды жағдайларды болдырмау.
XX ғасырдың 60-жылдарынан бастап ауқымды түрде экология ғылымы да қалыптасып келеді. Оның зерттейтін басты бағыттарына да [[әлеуметтік экология]] және [[адам экологиясы]] жатады.<ref> Сәтімбеков Р. Биология: Жалпы білім беретін мектептің қоғамдык-гуманитарлық бағытындағы 11-сыныбына арналған окулық. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. ISBN 9965-36-175-4</ref>
| |||