Езу: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Жаңа бетте: «Оң жа езуіне тістеген сигардан ...түтін шыға- ды» (К. Тоаев, Таскын.). «Езу» ауыздың бір бөлігі... |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
41-жол:
немесе сонымен байланысты бөліктердің атаулары пай-
да болған сияты жорамал айтуға да жол ашылады.
Монғол, алма тілдерінде біздегі «ерін» мағынасын
«УРУУЛ» (аз.-мон. сөз., 1977), «урл» (Рус.-кал. сл.,
1964) тлғалары берсе, тува тілінде біздегі дыбыстык
рамға сәйкес «эрин» (Рус.-тув. сл., 1980) сөзі береді.
«Уруул», «урл», «эрин», «ерін» тлғаларының әрайсы-
сының түбірі — «ур», «эр» және дыбыс сәйкестігі заңды-
лығына байланысты «уос» түлғасынан шыан. Түбір
соңындағы осымшалардың -ул, -л, -ан, -ін болып келуі
осы тілдерге тән л ~ н дыбыс сәйкестігінің нәтижесі. Сөй-
тіп, «ерін» мен «ауыз» сөздерінің арғы тегі бір деп а-
рауға тура келеді.
Енді «езуге» келетін болса, мүны тек «еріннің» ды-
бысты өзгеріске түскен түрі деп ана айта аламыз.
Мүнда «з» мен «р» арасындағы кері сәйкестікке кез
болып отырмыз. Бүл пікір ой үшырлығын араланудан
туған емес, кейбір тілдік деректерге негізделген. Мыса-
лы, тунгус-маньчжур тобындағы дейбір тілдерде: һе-
зун — ерін (ССТМЯ, П* 1977, 360) деген мағынада ол-
данылады. Осыған арағанда біздегі «ерін» сөзі «езу»
дыбысты рамына дейін өзгеріп, «ауыздың екі жа
шеті» дегенді білдіретін жаңа мағына иеленуіне мүмкін-
дік алған. «Ерін» сөзінің «езу» түлғасына айналудағы
біздегі ерекшелік — соңғы -н осымшасы түсірілген. Ал
тунгус-маньчжур тілдерінде ол сатала отырып, түбір ал-
дына «һ» дыбысы осылған.
орыта айтанда, азіргі олданылып жүрген «ерін»,
«ауыз», «езу»— бүгінгі таңда мағыналары мен тлғасы
әр түрлі бола трса да, ең алғаш, өте ерте кездерде бір
түбірден, сондай-а бір мағынадан өрбіген деуге тура
келеді.
|