Эпителий: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Бұл эпителий механикалық әсерге ерекше қатты ұшырайтын ылғал беттерге тән. Ылғалға қажет сүйықсұйық, эпителийдің астында орналасқан борпылдак дэнекер ұлпасында болатын бездерден келеді. Эпителийдің Бұл түрі ауыздың ішкі қуысын, көздің калың қабығының бетін, тік ішектің артқы бөлігін астарлайды.

Тері екі кабаттан тұрады: терінің өзі немесе дерма деп аталатын дәнекер ұлпалық бөлікпен [[эпидермис]] делінетін эпителиалдық кабаттан тұрады. Мүйізделген көп қабатты эпителий құрылысы мен қасиеттері түрліше қабаттардан тұрады. Осы аттарды үш зонаға біріктіруге болады. Ең тереңгісі базальдық мембрананың үстінде жататын цилиндр тәрізді эпителиалдық клеткалардың бір қатарынан тұратын базальдық кабат. Базальдық кабаттың клеткаларының клеткааралық кеңістікке қараған бетінде көптеген микробүрлер болады. Базальдық [[мембрана]] арқылы дэнекер ұлпасының [[Диффузия|диффузиялық]] жолымен эпителийге келген қоректік затты бірінші болып осы кабаттың клеткалары қабылдайды. Базальдық кабаттың клеткалары жедел бөлінеді және жаңадан пайда болған клеткаларының негізгі массасы үстінде көп бұрышты немесе канат тәрізді клеткалардың 4-8 кабаттары орналаскан.

# СүйықСұйық заттарды және қатты түйіршіктерді шырышты қабаттар арқылы жылжыту. Астың, бөгде заттардың, жыныс органдардың продуктыларыи, зәрдің және слиздің жылжуы.<br>

ІІІырыштыШырышты қабаттың эпителийінің шығу тегі жағынан бір-бірінен көптеген айырмашылығы бар. Мысалы: ауыз қуысының ішектің анальді бөлімі [[влагалища]] эктодермадан пайда болған. Жүтқыншак, тыныс жолдары және өңеш эпителийлері біріыші желбезек ішектерінен пайда болады. Олар көп қабатты және көп қатарлы болып келеді. Ішек, асқазан, куық эпителийі-энтодермадан пайда болады. Жатырдың эпителийі - целом эпителийінен пайда болады. Ауыспалы эпителийдің шығу тегі элі белгісіз.

Адамдарда және сүтқоректілерде өңештің [[Эпителий|эпителийі]] көп қабатты болып келеді. Сыртқы кабаты кейбір жануарларда мысалы жыртқыштарда мүйізделеді, ол қатты тағамдармен тамактануына байланысты. Базальді кабатында толық қалыптаспаған [[клетка|клеткалар]] кездеседі. Негізінде Бұл эпителий тері эпителийіне морфология жағынан өте ұқсас келеді.<br>

[[Амфибия|Амфибийде]] және кейбір балықтарда (бекіреде) өңештің эпителийі көп қатарлы, шырышты, талшықты.

Салыстырмалы гистологиялық зерттеулер Бұлардың бэрі энтодермадан пайда болғанын көрсетеді. [[Филогенез|Филогенезде]] және онтогенезде эпителий бір қабатты негізгі ішектен пайда болды.

Жоғарғы сатыдағы омыртқалыларда ас ішектің шырышты эпителийінің апикальді бетінде ворсинкалар (бүртіктер) кездеседі. [[Ворсинка|Ворсинкалар]] мен крипталар тереңірек орналасқан. Ворсинкалар мен крипталар бір қабатты энтероциттер орналасқан. Энтероциттер өздерінің бөлінуінің аркасында жоғары варсиика жағына шығады.<br>

Эпителий кабатында [[энтероциттер|энтероциттерден]] баска бокал тәрізді без клеткасы, [[эпторождокрин|эпторождокринді]] клеткалар болады. Адамда және көміргіш отрядтарында ''пищеристый'' клеткалар кездеседі.Суда жүзетін күстарда ерекше осмос реттейтін құрылым болады, ''«солевые железы»'' тұзды бездер және ректальді бездер мысалы акулада кездеседі.

Фильтрация және реабсорбцияЖоғары дәрежеде маманданған бүйрек эпителийі шығару және осмос реттеуші эпителий болып саналады (тұздардың тұрақтылығын сақтайды) мүндамұнда сүзу, [[реабсорбция]] және [[секреция]] процестері жүреді. Әртүрлі тұзды суда өмір сүретін жануарларда осмос реттеуші эпителий үлкен роль атқарады.

''I-'' тип. Голокринді секреция. Жарық микроскопы арқылы көруге болады. Секрецияның осы типі бойынша секреторлық өнім-клетка өлуімен сипатталады.<br>

''II- ''тип. Макроапокринді секреция. Жарық микроскопы арқылы сипатталған. Клетка бетінің бос кеңістігінде өсінділер пайда болады. Олар секретке толып, кейін жүлынады. Апокринді өсінділердің бетінде микроталшықтар жойылады, секреция нәтижесінде клетка биіктігі аласарады.<br>

''III-'' тип. Микроапокринді секреция. Электронды микроскоп арқылы анықталады. Ол микроталшықтардың жоғарғы бөлігінің клеткадан жүлынуымен сипатталады. Бұрын осы секрецияның типі-мерокринді типке жатқызылған.<br>

''IV- ''тип. Мерокринді секреция (клетка мембранасында уақытша пайда болған саңылаулардан секреттердің шығуы). Секрецияның осы типі кезінде клетка толған, мембранамен капталған вакуольдер клетка кабығына жақындап, оған жабысады. Осы жерде көлемі кіші саңылау пайда болады. Жеке [[электронды микроскоп]] арқылы көрінетін Бұл саңылау вакуольдің құрамындағы заттардың барлығы бездің куысына өтеді. Секрецияның Бұл типі кезінде сыртқы плазматикалық мембрана эрдайым сакталып отырады.<br>

''V-'' тип. Мерокринді секреция (секреттің бұзылмаған клетка мембранасы арқылы шығуы). Бұл секреция типтерінің ішіндегі электорімикроскопияның морфология үшін ең анықталмаған болып есептелінеді. Бұл [[секреция]] ТИІІІтипі кезінде апикальді плазматикалық мембрана болып қалады.<br>

Қазіргі уақытта клетканың тіршілік циклі барысымда бір клеткада экструзия (секрет бөліну процесі) типтерінің ауысуы жүріп жататындығы анықталады. Сонымен қатар химиялық құрамы бойынша әртүрлі секреттср бөлінсе, бір клеткада секрет бөліну әртүрлі типтер бойынша жүреді және де секреция стимуляциялануы мен [[патология]] жағдайларында-экструзия типінің басқа типпен ауысуы байқалады.<br>

Жабынды эпителий сияқты безді эпителийде бір-бірінен аз ажыратылған клетка аралық заттармен бөлінген өзара өте тығыз байланыскан клеткалардан тұрады. Барлық клеткалар тіршілікке кажетті өнімдерді бөліп шығарады, бірақ безді эпителийдің өзіне ғана тән өзіндік ерекшеліктері бар, яғни клеткалар ([[грандулоциттер]]) әртүрлі секреттерді көп мөлшерде өндіреді және бөледі. Ағзада секрет ретінде: сүт, сілекей, ас қорыту сөлдері, [[өт]], тер[[Төр|төр]],әртүрлі иісті заттар, [[Гормондар|гормоны]]. Сөл не тері беткейіне, шырышты кабықшаға, ішкі мүшелер куысына (экзокринді секреция кезінде), не қанға, лимфаға немесе ұлпалық сүйықтықкасұйықтықка (эндокринді секреция кезінде).<br>

Эмбриогенезде безді эпителий жабынды эпителийдің туындысы болып табылады. Алғашында ол төменде жатқан ұлпаға батып тұратын клеткалық шоғыр түрінде болады. Содан соң қабат өседі және әртүрлі бағытта [[дифференцация|дифференцацияланады]]. Кейбір кабаттар эпителийдің бастапқы затымен байланысты болып қалады. Жабынды эпителийдің [[Инвагинация|инвагинациясы]] болып табылатын (сөлді бөлімімен бірге) шығару ағымына байланысты. Олардан бөлінетін өнімдер ағын арқылы ішкі ортаға шығарылады. Бездің мұндай түрін экзокринді деп атайды. Баска қабаттар эмбриогенездің ерте кезеңінің өзінде эпителийдің бастапқы затынан бөлініп кетеді және өздері бөлгеи сөл синтезделінетін қан тамырларымен тығыз байланыска түседі. Мұндай бсздерді эндокринді деп атайды.<br>

Барлық безді клеткаларға өздерінің өндіретін сөлінің құрамына байланысты [[Эндоплазмалық тор|эндоплазмалық тордың]] (егер сөлдің табиғаты белокты болса, онда түйіршікті, ал егер белок, көмірсу және [[стероидтар]] болса, онда түйіршіксіз), Гольджи аппартының, [[Митохондрия|митохондрияның]] [[Гипертрофия|гипертрофиясы]] тэнтән (күшейтілген даму).<br>