Эвтектика: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
6-жол:
айыру әдісі — қазіргі [[минералогия]] ғылымының ең зор табысынын, бірі. Физика, химия, математика — жалпы табиғи ғылымдардың ең дәл сенімді фундаменті. Осылардың негізіне сүйене
отырып, парагенезис мәселесін айыру - келешегі мол тамаша
әдіс. Бұл әдістің аса бір тамаша негізі — Гиббстың фазалар ережесі мен Эйлердің геометриялық ережесі арасындагы ұқсастық . Мұны түсіну қиын емес, өйткені барлық заттардың көпшілік формасы — [[Кристалл|кристалдық]] форма. Соның ішінде әсіресе [[минерал]] заттардың көпшілігі кристалдық формада кездеседі. Ал кристалдардың формалары [[Эйлер]] зерттеген көп жақты (полиэдр) формалар екені немесе сол формаларға өте ұқсас екені белгілі. Оны біз «Кристаллография негізінде» көрдік. Сонымен қатар әрбір кристалды минералдың барлық қасиеті, соның ішінде балқу, қатаю, кристалдану, еру қасиеті, беріктігі сол кристалдың [[құрылыс]] формасына байланысты екенін білеміз. Бұл жөнінде «Кристаллохимия» параграфында да айтылды. Еске түсіру үшін бір мысал келтірейік. Дүниедегі ең қатты зат [[алмаз]] бен ең жүмсақ зат [[графит]] болса, ол екеуі бір ғана химиялық тектен, яғни [[Көміртек|көміртектен]] тұрады. Олардың қасиеттері арасындағы соншалық зор айырма тек құрылысына байланысты: өте тығыз куб формасында орналасқан көміртектің атомдарынан алмаз, гексагондік (алты қырлы) формада орналасқан көміртектің [[Атомдар|атомдарынан]] графит пайда болады. Қысқасын айтқанда кристалды минералдың барлық қасиеттері олардың құрылысына байланысты. Қандайлық құрылысты формалар болса да оны зерттеуші — математика ғылымы, әсіресе онын, [[геометрия]] бөлімі. Сондықтан минералдардың жаратылысын зерттеуде геометриялық әдістердің қолданылуы аса зор жетістік.<
Кейінгі кезде [[геометрия|геометрияның]] тағы бір ғылым саласы бөлініп
шықты, оны [[топология]] деп атайды. [[Грек тілі|Грекше]] ''топо'' — орын деген
сөз, ''логос'' — ілім. Демек, топология — [[Геометрия|геометриялық]] фигуралардың нүктелері әр түрлі үздіксіз өзгерістерге ұшырамай өз орындарын сақтап қалатын қасиеттерін зерттейтін ілім. Басқаша
айтқанда топология геометриясында [[Форма|формалардың]] әрбір қатарлас жақын нүктелерінің көршілестігі сақталады. [[Кристалдар|Кристалдарды]] алатын болсақ , онда да әрбір [[Атомдар|атомдардың]] (иондардың) көршілестік құрылысы сақталуы шарт. Басқаша айтқанда топология — құрылыстық бөлшектердің
қатыстарын зерттеуші [[ғылым]]. Кристалды минералдардың барлық қасиеті құрылыстық бөлшектердің (атомдардың, иондардың) қатысына байланысты. Демек, минералдардың кристалдану заңдарынын, барлығын зерттеуге топология әдістерін қолдануға болады.<br />
Осы айтылған тұрғыдан қарағанда жоғарыда айтылған [[диаграмма|диаграммалық]] әдістердің барлығы осы топология әдістерінің түрліше тараулары болып табылады. [[Гиббс|Гиббстың]] фазалар ережесі мен [[Эйлер Леонард|Эйлердің]] көп жақтық ережесінің ұқсастығы осы топология заңының бір мықты тірегі болмақ.
Топология әдісі минералогия ғылымына жаңа ғана қолданыла бастады. Көп жерлерде мұны әлі танып та үлгірген жоқ. Алайда біз оның аса маңызды келешегін еске алып, ол жөнінде қысқаша түсінік беруді мақұл көрдік. Расында «Кристалдардың геометриялық формалары» атты параграфта Эйлердің көіт жақ -тар ережесі, «Минералдардын, геологиялық жаратылысы» атты параграфта [[Гиббс фаза ережесі|Гиббстың минералдық фазалар ережесі]] айтылды. Ал осы екеуінің арасындағы топологиялық , яғни белгілі ұқсастық ешбір минералогия оқулыктарында айтылмайды. Сондықтан біздің бұл қорытындымызды осы жөніндегі кемшілікке көңіл аударылсын деген алғашқы ұсыныс деп білу керек.<br />
[[Топология]] әдісі физикалық [[Химия|химияда]] көптен қолданылып келеді. Мысалы, академик [[Н. С. Курнаков|Н. С. Курнаковтың]] еңбектерін қараңыз. Бұл әдістің минералогия ғылымындағы болашағы да зор болмақ .
Енді [[минералдар парагенезисі]] жөнінде үшінші әдіске көшеміз. Ол әдіс — геохимия әдісі.<ref> Кристаллография, минералогия, петрография. Бұл кітап Абай атындағы Қазақтың мемлекеттік педагогты институтының, география факультетінде оқылған лекциялардың негізінде жазылды, 1990. ISBN 2—9—3 254—69</ref>
==Пайдаланған әдебиет==
| |||